Στον δυτικό κόσμο, είναι της μόδας να είμαστε σωστοί και «ηθικοί». Να προσπαθούμε να καλυτερεύουμε τις κοινωνίες μας μέσω της Δημοκρατίας, υποδηλώνοντας έτσι μία άτυπη αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας, με σεβασμό προς τα ατομικά και ανθρώπινα δικαιώματα, θεωρώντας ότι τη γνώση και τον υψηλότερο πολιτισμό τον κατέχουμε εμείς, σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο.
Με όλα αυτά δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα αν δεν είχαμε αυτή την ιστορική υπεροψία προς τον υπόλοιπο πλανήτη και αυτή την τάση να προσπαθούμε να «εκπολιτίσουμε» τους άλλους, σύμφωνα με την ηθική και τους κοινωνικούς κανόνες που ταιριάζουν σε εμάς.
Συχνά πυκνά, λαμβάνω ηλεκτρονικά μηνύματα του στυλ: «Να σταματήσουμε τη μόλυνση του ποταμού Citarum στην Ινδονησία». «Να σταματήσουμε την παιδική εργασία στη νοτιοανατολική Ασία». «Να σταματήσουμε την δουλεία στη Νιγηρία». «Να σώσουμε το τροπικό δάσος του Βόρνεο από τις καλλιέργειες καρύδας», κλπ.
ΟΚ, σωστά όλα αυτά. Ενδεχομένως να νοιώθουμε και μία ηθική ικανοποίηση όταν πατάμε «προώθηση» και μεταφέρουμε το μήνυμα σε άλλους είκοσι παραλήπτες. Επί της ουσίας όμως, αυτό που συμβαίνει είναι ένας δυτικός που έχει εξασφαλισμένο ένα στοιχειώδες εισόδημα, στέγη, τροφή, ευκαιρίες και πρόσβαση σε άπειρα καταναλωτικά αγαθά, να υποκρίνεται πως κάνει ότι είναι δυνατόν για να εξαλειφθούν τα κακώς κείμενα του τρίτου κόσμου, είτε με το πάτημα ενός κουμπιού, είτε στέλνοντας από $20 το μήνα σε κάποια ΜΚΟ. Και η υποκρισία έγκειται στο γεγονός ότι το 99,99% των δυτικών ανθρώπων που είτε προωθεί τέτοια μηνύματα, είτε λαμβάνει δράση με ενημερωτικές καμπάνιες για τα συγκεκριμένα θέματα, πιθανόν να μην έχει γνωρίσει ποτέ του ούτε έναν από τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι προσπαθεί να βοηθήσει.
Ο μέσος δυτικός «φιλάνθρωπος» δεν αναρωτήθηκε ποτέ, γιατί τελικά να υπάρχει τρίτος κόσμος. Ίσως να θεωρεί ότι η Αφρική ανέκαθεν ήταν μία φτωχή ήπειρος που σπαραζόταν από πολέμους, ασθένειες και λοιμούς. Δεν αναρωτήθηκε ποτέ, από που προήλθε η συντριπτική πλειοψηφία των υλικών αγαθών που διαθέτει ο ίδιος και με ποιους τρόπους παράχθηκαν αυτά. Ούτε έχει αισθανθεί ποτέ την πραγματική φτώχεια· αυτή όπου ένα παιδί θα είναι τυχερό αν βρίσκει ένα φύλλο μαρουλιού την ημέρα για να φάει, ή την άλλη όπου μία οικογένεια θα είναι τυχερή αν βγάζει πάνω από $1,5 την ημέρα για να συντηρηθεί. Ας πάει κάποιος να κλείσει την παράνομη υλοτομία στο Βόρνεο που προκαλεί μεν οικολογική καταστροφή, αλλά ταΐζει ταυτόχρονα μερικές χιλιάδες οικογένειες. Ας ρωτήσει αυτές τις οικογένειες τί γνώμη έχουν για την οικολογία και το περιβάλλον.
Διάφορες ΜΚΟ μαζεύουν χρήματα για να φτιαχτεί ο δρόμος μεταξύ των τάδε χωριών στο Κογκό. Αναρωτήθηκε ποτέ κανείς αν οι ντόπιοι ζήτησαν τον δρόμο; Στην τελική αναρωτήθηκε ποτέ κανείς γιατί υπάρχουν ακόμα φυλές που έχουν παραμείνει στο μοντέλο του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη, και παρά την επαφή τους με τους δυτικούς, έχουν επιλέξει να παραμείνουν στην «πρωτόγονη» κατάστασή τους; Με τα τελετουργικά τους, την υψηλή θνησιμότητά τους, τις ασθένειές τους, τη δυσκολία ανεύρεσης της τροφής τους κλπ.
Υπάρχουν δύο βασικά πταίσματα σε όλη αυτή την ιστορία. Το πρώτο είναι η υποκρισία. Προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματα μίας κοινωνίας που ζει κάτι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, που έχει διαφορετικές αντιλήψεις, ανάγκες και προβλήματα, χωρίς να έχουμε λύσει πρώτα τα δικά μας. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον άστεγο της Ινδονησίας, χωρίς να έχουμε καταφέρει να μην έχουμε άστεγους έξω από την πόρτα μας. Προσπαθούμε να προσφέρουμε παιδεία σε κάποια απόμακρη φυλή της Ν. Αμερικής, χωρίς να έχουμε καταφέρει να παρέχουμε σωστή παιδεία στο ίδιο μας το σπίτι. Κοινώς, εμμένουμε σε μία ιεραποστολική νοοτροπία, κοιτώντας παρά πέρα, χωρίς να κοιτάμε πρώτα τα δικά μας χάλια. Φυσικά ο ντόπιος άστεγος δεν έχει μεγαλύτερη αξία από τον εξωτερικό. Αλλά, εστιάζοντας στο μακρινό αντί στο διπλανό, μήπως υποδηλώνουμε μία ανικανότητα να βοηθήσουμε ανθρώπους επί του πρακτέου; Μήπως τελικά δε νοιαζόμαστε και τόσο για τους άστεγους αλλά θέλουμε να έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη στέλνοντας ένα ασήμαντο ποσό σε κάποια οργάνωση περίθαλψης αστέγων στο Τρέχαγύρευε;
Το δεύτερο είναι ότι αντί να δούμε την πηγή όλων αυτών των «κακών» που προσπαθούμε να διορθώσουμε και να λάβουμε δράση επί της ουσίας, επιμένουμε να περιφερόμαστε γύρω από το πρόβλημα και να απαγγέλουμε χαριτωμένες εκθέσεις ιδεών. Πόσοι άραγε να τα έχουν σκεφτεί αυτά; Με τί προϊόντα μολύνεται ο Citarum; Τα προϊόντα της παιδικής εργασίας στη νοτιοανατολική Ασία, ποιους έχουν τελικούς αποδέκτες; Οι σκλάβοι στη Νιγηρία δουλεύουν στα ορυχεία για να βγάλουν διαμάντια για ποιους; Το λάδι καρύδας από τις καλλιέργειες στο Βόρνεο, για ποιανού τα καλλυντικά παράγεται; Οι φτωχές οικογένειες του τρίτου κόσμου, φέρνουν όλο και περισσότερα παιδιά στον κόσμο, με τη σχετική θνησιμότητα, τις ασθένειες και την παιδική εκμετάλλευση, ώστε να παρέχουν περισσότερα εργατικά χέρια για ποιον;
Οι τελικοί αποδέκτες όλης αυτής της τεράστιας παραγωγής που δημιουργεί φτώχεια, περιβαλλοντικές καταστροφές, ανισότητες, λοιμούς, πολέμους, κλπ, είναι μία μειοψηφία που απλά καταναλώνει όσο πιο πολύ μπορεί. Και όσο η κατανάλωση αυξάνεται, τόσο αυξάνονται και οι ανάγκες της παγκόσμιας παραγωγής και ακολούθως αυτά για τα οποία δήθεν νοιαζόμαστε.
Αν πραγματικά θέλεις να βοηθήσεις τον υπόλοιπο κόσμο ξεκίνα πρώτα με τον εαυτό σου. Κάνε τη θυσία να μειώσεις την κατανάλωσή σου, τις ανάγκες σου, και τα υλικά αγαθά σου. Είναι ο μόνος τρόπος να βοηθήσεις. Βοήθησε τον άμεσα διπλανό σου. Διαφορετικά αποδέξου ότι είσαι ένας βολεμένος καλοπερασάκιας Δυτικός που πρέπει οπωσδήποτε να έχει 2-3 ζευγάρια αθλητικά παπούτσια, ή να φοράει make-up κάθε μέρα, και άσε τις φιλανθρωπίες. Γιατί στην τελική ο υπερκαταναλωτής που έχει ήσυχη και τη συνείδησή του, είναι χειρότερος από αυτόν που καταναλώνει μεν, αλλά ίσως να αισθάνεται και κάποιες τύψεις.
