Ατομική ευθύνη. Από εκεί ξεκινάνε και εκεί τελειώνουν όλα. Έχοντας ατομική ευθύνη, πάντα κριτικάρεις τον εαυτό σου πριν κριτικάρεις τον άλλο. Μέσω αυτής της διαδικασίας, μαθαίνεις από τα δικά σου λάθη, παρατηρείς, εξελίσσεσαι, αναπτύσσεσαι.
Αν είσαι ΟΚ με τον εαυτό σου, κατά μία πολύ μεγάλη πιθανότητα είσαι ΟΚ και με το περιβάλλον σου. Μπορεί να έχεις σπουδάσει ή να έχεις μελετήσει το σύμπαν, μπορεί να έχεις γυρίσει τον κόσμο και να έχεις γράψει και δέκα βιβλία. Αν δεν είσαι ΟΚ μέσα σου, αναγκαστικά θα έχεις και θέματα προς τα έξω, ακόμα και αν έχεις την καλύτερη αναλυτική ικανότητα. Δεν μπορείς ποτέ να κάνεις κάτι καλύτερο για έναν συνάνθρωπο αν δεν έχεις στρώσει πρώτα τον εαυτό σου. Στην αλληλεγγύη, ισχύει το βασικό μάθημα που ισχύει και σε κάθε ανθρώπινη σχέση. Ο πιο σταθερός μπορεί να βοηθήσει αυτόν που παραπαίει, όχι το αντίστροφο. Προσπαθώντας να προστατεύσεις τον εαυτό σου που τον σέβεσαι, βρίσκεις τρόπους και λύσεις να εξελίσσεσαι και να αναπτύσσεσαι ώστε να συνεχίζεις να τα έχεις καλά μαζί του. Αναπόφευκτα, σε αυτή την πορεία προσφέρεις και στους άλλους και παράγεις θετικό έργο προς την κοινωνία. Αν δεν σέβεσαι τον ίδιο σου τον εαυτό, είναι αδύνατο να επιδείξεις πραγματικό σεβασμό προς οποιονδήποτε άλλο. Και το δυστύχημα είναι ότι πολύς κόσμος θεωρεί ότι σέβεται τον εαυτό του ενώ συνήθως απλά τον λυπάται.
Κάπως έτσι έχουμε πλημμυρίσει από μιζέρια. Όχι τα τελευταία χρόνια, εν μέσω κρίσης. Η μιζέρια στην Ελλάδα υπάρχει αιώνες τώρα. Απλά τις τελευταίες δεκαετίες καταφέραμε και την σκεπάσαμε στα γρήγορα με κάποιες επίπλαστες ανέσεις. Τώρα που κόβονται οι ανέσεις, ξαναβάλαμε την παλιά καλή μίζερή μας φάτσα.
Κάπως έτσι εκνευρίζομαι με τον εύκολο αλτρουισμό από ανθρώπους που δεν αγαπάνε ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους. Ευφάνταστοι υποκριτές που γνωρίζουν τι είναι καλύτερο για τον άλλο, αλλά είναι ανίκανοι να εφαρμόσουν το καλύτερο για τους ίδιους. Άνθρωποι που δεν έχουν δουλέψει ποτέ τους και έχουν άποψη για την εργασία. Άνθρωποι που δεν έχει χρειαστεί ποτέ να ζήσουν με 400 ευρώ το μήνα και ενοίκιο, μακριά από οικογενειακά στηρίγματα και ασκούν ταξική αλληλεγγύη αφ’ υψηλού.
Στην Ελλάδα γίνεται μία διαρκής, ανακυκλούμενη μετάθεση ευθυνών σε τρίτους. Είτε στο Κράτος, είτε σε ιδεολογικούς και πολιτικούς αντιπάλους, είτε στον γείτονα, είτε ακόμα και στον άγνωστο περαστικό. Υπό τέτοιες συνθήκες είναι αδύνατη οποιαδήποτε ανάπτυξη ή οποιαδήποτε ιδεολογική επανάσταση πέρα από τα κλισέ τσιτάτα που ακούμε εδώ και δεκαετίες από τους ίδιους πολιτικούς χώρους. Κλισέ! Ο ίδιος πολιτικός λόγος, οι ίδιες ανούσιες διαμάχες, η ίδια κατινίστικη δημοσιογραφία. Οι ίδιοι καυγάδες για χάρη του καυγά και όχι της δημιουργικής αντιπαράθεσης.
Για να καταλάβεις σε πόση ιδεολογική σύγχυση βρισκόμαστε ως κοινωνία, δες πως και με τι μέσα εκφράζονται τα ρεύματα του φιλελευθερισμού και του αναρχισμού. Οι δύο πιο κοντινές ιδεολογίες, στην Ελλάδα βρίσκονται στα δύο πιο ακραία αντίπαλα στρατόπεδα, μετά από συνεχιζόμενα άκυρα πολιτικά γαρνιρίσματα μίας συντηρητικής αριστεράς, κατά τη διάρκεια ολόκληρου του 20ου αιώνα. Τα ιδανικά της ελευθερίας, με κάποιον αρρωστημένο και κομπλεξικό τρόπο διαστρεβλώθηκαν έτσι ώστε να θεωρούνται αντικείμενα φθόνου και ταξικού μίσους.
Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε ένα Κράτος σε ρόλο «Πατερούλη» για να καλύπτει όλες τις ανάγκες μας, μία Εκκλησία σε ρόλο ηθικού δασκάλου, για να συγχωρεί τις αμαρτίες μας, και μία σφιχτή οικογένεια για να μας προστατεύει πάντα και να μας στηρίζει στα πόδια μας. Τα δικά μας πόδια. Μη κρίνεις από τον εαυτό σου. Δες το γενικότερο μοντέλο.
Μιλώντας για μένα, δεν έχω ιδέα σε τι στάδιο βρίσκομαι. Γνωρίζω τα ελαττώματά μου και τα προτερήματά μου και πάντα προσπαθώ να φέρω το ισοζύγιο υπέρ των δεύτερων, αν και γνωρίζω ότι μέχρι και τον θάνατό μου, πάντα αρκετά από τα πρώτα θα παραμένουν εκεί. Αυτές οι ανομοιομορφίες είναι όμως που μας κάνουν ανθρώπους και που μας διαφοροποιούν πχ από την ομοιογένεια και την επικινδυνότητα ενός στρατού… ή ενός λαού.
Με ενοχλεί αφάνταστα η αναφορά σε έναν γενικό και αόριστο «λαό». Η λέξη «λαός» δεν περιγράφει διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικές φιλοδοξίες, αλλά μία ομοιογενή μάζα που βρίσκεται στο έλεος του κάθε δημαγωγού ή δικτάτορα ή κάποιου ευφάνταστου δόγματος. Αυτή η βολική απλούστευση των ανθρώπινων ομάδων, έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν πάντα για να καταπιέζει τους ανθρώπους ή για να αναδείξει «πεφωτισμένους» ηγέτες που έχουν την ικανότητα να εκπροσωπούν τον «λαό». Στην δική μου θεώρηση πραγμάτων, δεν υπάρχει πιο καταπιεστικό πράγμα από τον «λαό» και τα «λαϊκά» τεκταινόμενα. Προτιμώ να μιλάω για κοινωνίες, ή ανθρώπινα σύνολα, για πολυπολιτισμικές ομάδες, αλλά ποτέ για «λαούς». Γι’ αυτό όταν γενικεύω, φροντίζω πάντα να ξεκαθαρίζω ότι το κάνω για χάρη της καλύτερης κατανόησης και όχι απαραίτητα της πραγματικότητας.
Το μίσος ποτέ δεν ωφέλησε κανέναν, ούτε ως ανταποδοτικό, ούτε ως διδακτικό μέσο. Το μίσος μπορεί να προέλθει μόνο από συναισθηματικές συνθήκες και όχι από ορθολογικές. Ο συναισθηματισμός είναι υπέροχο πράγμα, κυρίως όταν τον βιώνεις σε προσωπικό επίπεδο. Μπορείς να ταξιδεύεις με το μυαλό, να εκφράζεσαι καλλιτεχνικά, να προβληματίζεσαι σε πιο βαθιά φιλοσοφικά ζητήματα, και φυσικά να τα μοιράζεσαι όλα αυτά με το περιβάλλον σου. Όταν όμως προσπαθείς να εντάξεις τον συναισθηματισμό σε πιο σύνθετες και εξορθολογισμένες έννοιες όπως το πολίτευμα, η οικονομία ή η πολιτική αναπόφευκτα θα σκάσεις σε αδιέξοδα. Διότι οι νομικές διαδικασίες έχουν πάντα το δίκαιο κατά νου και όχι την ευτυχία ή την ευθυμία. Στην ιδανική κοινωνία, αυτές οι διαδικασίες θα ταυτίζονταν άμεσα με τις ξεχωριστές ανάγκες του κάθε ανθρώπου. Αυτό όμως που έχουμε διδαχτεί από την ιστορία, και αυτό που βιώνουμε και σήμερα, δείχνει ότι τελικά βρισκόμαστε αρκετά μακριά από μία τέτοια ιδανική κοινωνία. Όχι επειδή έχουμε ιδεολογικές διαφορές, αλλά επειδή διαφέρουμε ως άνθρωποι. Και αυτή η διαφορετικότητα υπακούει στους φυσικούς και όχι μόνον στους πολιτισμικούς νόμους.
Αν αραιώνουν οι αναρτήσεις μου, δεν είναι λόγω καλοκαιρινής ραστώνης ή αδιαφορίας για τα κοινά και την επικαιρότητα. Είναι γιατί η επικαιρότητα στη μορφή που είναι σήμερα, είναι απλά στασιμότητα. Χωρίς ιδέες, προκλήσεις και κοινωνικές ζυμώσεις, πέρα από την ανησυχητική ενίσχυση των άκρων. Είναι γιατί όσο κλισέ έχουν γίνει όσα προανέφερα, τόσο κλισέ έχει καταντήσει και η πλειοψηφία του διαδικτυακού διαλόγου που ψάχνει απλά αφορμή για καυγάδες και όχι για έμπρακτη δημιουργία. Οι αμφισβητήσεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μία κρίσιμη μάζα για να φέρει μία ανάσα αισιοδοξίας και δημιουργίας, αντί γκρίνιας και μιζέριας, κινούνται στα ίδια κλισέ πλαίσια που συνεχώς αφορούν και λιγότερους. Σε αυτό το κλισέ παιχνίδι δεν μπορώ να συμμετέχω επ’ άπειρω. Ίσως το σταματήσω και εδώ, δεν ξέρω.
Άλλωστε για να έχεις την αντικειμενικότερη δυνατή εικόνα του χορού, πρέπει να βγεις από αυτόν και για λίγο. Να τον χαζέψεις από ψηλά, να δεις τις κινήσεις που κάνει ο κάθε χορευτής, να καταλάβεις τι σχήμα έχει και σε τι μουσική υπακούει.
