Καμία ανάλυση δεν μπορεί αν αυτοονομάζεται «ανάλυση» αν δεν
ελέγχει κάθετα και όχι ισοπεδωτικά την οποιαδήποτε θεωρία. Και αν η λεγόμενη «θεωρία
των δύο άκρων» έχει ορκισμένους φίλους και εχθρούς είναι ακριβώς επειδή ως
θεωρία «γαργαλάει» τον επιφανειακό μας συναισθηματισμό, καταλήγοντας τελικά σε
άλλη μία ασπρόμαυρη αντίληψη της πραγματικότητας, αντί των χιλιάδων αποχρώσεων
που αυτή εμπεριέχει.
Θα επικαλεστώ για 5η ίσως φορά στα ιστορικά αυτού
του ιστολογίου τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Αυτόν τον γνήσιο Αριστερό που με έχει
επηρεάσει πολύ περισσότερο από οποιονδήποτε φιλελεύθερο στοχαστή. «Συναισθηματισμός
και πολιτική δεν πάνε μαζί», έλεγε. Και εννοούσε το πολύ απλό, ότι η πολιτική
πρέπει να ορίζει ορθολογικές και αντικειμενικές συνθήκες και κανόνες μέσα στις οποίες
μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα ο οποιοσδήποτε υποκειμενικός συναισθηματισμός.
Όταν πας να εμπλέξεις τον δικό σου ψυχισμό με αυτόν της κοινωνίας, αναγκαστικά
είτε θα καταλήξεις σε μονιστικές/ δογματικές αντιλήψεις ή θα παραμείνεις ένας μίζερος,
μοναχικός, εσωστρεφής τύπος που του φταίει το σύστημα και ο κοινωνικός
περίγυρος.
Διάβασα πρόσφατα ένα άρθρο στο PressProject με
τίτλο «Ζήτω το ζήτω!» του Κώστα Πουλή,
και η αλήθεια είναι πως είναι ένα από τα καλύτερα άρθρα που έχω διαβάσει τελευταία.
Όχι επειδή συμφωνώ με κάποια από τα συμπεράσματά του, αλλά επειδή εκφράζει με τον καλύτερο
τρόπο τη σύγχυση στην οποία έχουμε επέλθει ως κοινωνικό σύνολο. Και μάλιστα το
κάνει εν αγνοία του συγγραφέα. Κάντε το εξής νοητικό πείραμα: Ας υποθέσουμε ότι
ο συγγραφέας του άρθρου δεν είναι αριστερός αλλά ακροδεξιός, και ας
αντικαταστήσουμε τη λέξη «φασίστας», με «αριστερός» και αντίστροφα μέσα στο κείμενο. Κατά ένα
μαγικό τρόπο, το κείμενο πάλι θα βγάζει απόλυτο νόημα, βασισμένο στην ίδια
ακριβώς επιχειρηματολογία! Κατά ένα μαγικό τρόπο θα αρχίσουμε να πηγαίνουμε
πίσω στο χρόνο, καταργώντας τις κατακτήσεις του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, τις
προσπάθειες για την εφαρμογή της Χάρτας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανεξαρτήτως
προσωπικών πεποιθήσεων, ηθών, εθίμων και μεταφυσικών αναζητήσεων. Καταργώντας
ουσιαστικά αυτό που κατάφερε η επιστήμη και η δημοκρατική κοινωνική εξέλιξη εις
βάρος του συναισθηματισμού που προέτρεπε σε πολέμους, συγκρούσεις, αιματοχυσίες
και θρησκευτικές/ δογματικές/ μονιστικές ηγεμονίες.
Αυτό το λεπτό σημείο, που διαχωρίζει τον πολιτισμό από το
ένστικτο και τον ορθολογισμό από το συναίσθημα του ανθρώπου σε κοινωνικό
επίπεδο είναι τόσο λεπτό, που κάθε δόγμα προσπαθούσε να το κατακτήσει ώστε να
ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στις μάζες. Αυτό το σημείο, ο Βασίλης Ραφαηλίδης, είχε
την διαύγεια να το αναγνωρίσει και να δει την επικινδυνότητα που κρύβει για
έναν άνθρωπο που ξεκινάει με φιλοδημοκρατικές προθέσεις, αλλά τελικά καταλήγει
σε φασιστικές πρακτικές.
Εκεί εδράζει και η διαφορά που με βρίσκει κάθετα αντίθετο
στην εξίσωση της ακροδεξιάς βίας με της αριστερής. Είναι οι προθέσεις και είναι
η σύγχυση μεταξύ της υποκειμενικής αντίληψης για μία πιο δίκαιη κοινωνία και
του πάθους που απορρέει από αυτή την αντίληψη σε αντιδιαστολή με την εξαρχής
κακοπροαίρετη επιθετικότητα και κατάλυση της Δημοκρατίας από ένα ακροδεξιό
στοιχείο. Είναι οι καταβολές που έχει ένας πιτσιρικάς που πετάει μία μολότωφ
για να εκφράσει το μίσος του προς μία αόριστη αδικία και αυτές που έχει ένας άλλος
πιτσιρικάς που τραβάει μαχαίρι σε έναν μετανάστη.
Το ίδιο κάθετα διαφωνώ και με την ακριβώς αντίθετη άποψη.
Ότι δηλαδή μόνο η αριστερή βία μπορεί να καταλύσει την ακροδεξιά. Καμία βία δεν
καταλύει μία άλλη βία. Αυτό το σκεπτικό εκτός από ανόητο είναι και ανιστόρητο.
Η βία πάντα ενδυνάμωνε κάθε άλλη μορφή βίας και πάντα κατέλυε κάθε προσπάθεια
εκδημοκρατισμού και πολιτισμένου τρόπου επίλυσης των κοινωνικών εντάσεων. Η
δημοκρατία και η πιστή προσήλωση στους θεσμούς ήταν τα στοιχεία που βελτίωναν
μία κοινωνία και την έβαζαν σε πιο φιλειρηνικές συνθήκες ισότητας και ισονομίας.
Κάθε πράξη βίας ακυρώνει ένα μόριο πολιτισμού. Αντιθέτως, κάθε προσπάθεια
κατάλυσης της βίας προσθέτει ένα μόριο πολιτισμού.
Ο πραγματικός εχθρός του φασισμού είναι η ενδυνάμωση της Δημοκρατίας,
όχι η δημιουργία αντίθετων πόλων. Η διαχρονική ανάπτυξη των δημοκρατικών θεσμών
στην πλειοψηφία των δυτικών κρατών ήταν πάντα μία δύσκολη και επίπονη διαδικασία
που συνεχίζει ακόμα να ζυμώνεται, αλλά αργά και σταθερά δημιουργεί πιο ειρηνικές,
σταθερές κοινωνίες που ευημερούν. Με αυτές τις διαδικασίες καταργήθηκε η
θανατική ποινή, δημιουργήθηκε μαζικό αίτημα για αντικειμενικά ανθρώπινα
δικαιώματα, βγήκαν νόμοι ενάντια σε κάθε είδους ρατσισμό και διάκριση και θεσπίστηκε νομικά το τεκμήριο της αθωότητας. Ενάντια
στο ένστικτο και υπέρ ενός κοινωνικού ορθολογισμού.
Η ορθολογική συνοχή και ψυχραιμία στη σκέψη πάντα οδηγεί στην
αποφυγή φανατισμού, άρα και βίας, που με τη σειρά της θα οδηγήσει σε
εκδημοκρατισμένες ισορροπίες. Ο φασισμός κάνει ακριβώς το αντίθετο: Επενδύσει
το ένστικτο. Ο ΜΑΤατζής που βαράει στο ψαχνό νιώθει, δεν σκέφτεται. Το ίδιο και
ο πιτσιρικάς που θα ανάψει μία μολότωφ για να τη ρίξει στον ΜΑΤατζή.
Είμαστε μία αδικημένη γενιά. Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε μέσα σε ένα σάπιο
πολιτικό και κοινωνικό σύστημα. Δεν είναι όμως ο τρόπος του ενστίκτου, του
πάθους και όλων αυτών που ονειρεύεται ο κ. Πουλής και κάθε Πουλής για την έξοδο
από την κοινωνική και κατ’ επέκταση την οικονομική κρίση. Θέλει σκέψη, ανάλυση
και αρκετή δουλειά. Να αναλογιστούμε τί κάναμε, τί ψηφίζαμε και γιατί. Τι μυαλά
κουβαλάμε και με πόση ευκολία κρίνουμε, ταμπελοποιούμε και μισούμε.
Δύσκολο εγχείρημα. Σε άλλες κοινωνίες πήρε πολλές δεκαετίες. Αλλά τόσο από την
ιστορία, όσο και από αυτές τις κοινωνίες μπορούμε να πάρουμε πολλά μαθήματα.
