Πολλά έχουν γραφτεί για το κοινωνικό αντίκτυπο της κρίσης και ίσως η πιο δημοφιλής διαπίστωση είναι ότι η κρίση αντί να μας ενώσει ως κοινωνία, μας πόλωσε και μας διέσπασε σε περισσότερα κομμάτια. Προσωπικά δεν βλέπω κάτι περίεργο σε αυτό. Όπως όταν σκάει μία οικονομική φούσκα, εμφανίζεται η πραγματική εικόνα μίας οικονομίας, έτσι αντίστοιχα όταν σκάει μία κοινωνική, ξεγυμνώνεται η πραγματική κοινωνία. Ιστορικά στοιχεία για την διάσπαση της ελληνικής κοινωνίας μπορεί κανείς να βρει άφθονα και με διαφορετικές προσεγγίσεις.
Οι κοινωνικές διασπάσεις όμως, εκτός από ποσότητα, έχουν και ποιότητα. Και εκ πρώτης όψης ο σημερινός κατακερματισμός και η πόλωση των Ελλήνων σε ιδέες, πολιτικούς χώρους, θεωρίες συνωμοσίας, ιδεολογίες, αξίες, κλπ είναι σχετικά μεγάλος σε μέγεθος. Εμβαθύνοντας όμως όλο και περισσότερο στα ιδεολογικά ρεύματα και γενικότερα στα μυαλά που εκφράζονται, μπορεί κανείς να καταλήξει σε μία πανανθρώπινη και όχι απαραίτητα ελληνική «διαίρεση». Υπάρχουν οι άνθρωποι που αμφισβητούν, σκέφτονται, μελετάνε, αναλόγως κρίνουν, προσαρμόζοντας συνεχώς τη σκέψη τους στις νέες συνθήκες και που μπορούν να συζητούν ευγενικά, με σεβασμό στον συνομιλητή και αποσπώντας πληροφορίες όσο πιο σφαιρικά γίνεται. Υπάρχουν και οι άλλοι που «κουρνιάζουν» στην άνεση και τη βολικότητα ενός δόγματος, οποιουδήποτε δόγματος, ιδεολογικού, πολιτικού, ηθικού ή θρησκευτικού, που ακόμα και μία «καλημέρα» την εκλαμβάνουν καχύποπτα, και συνδυάζοντας τον δογματισμό και την καχυποψία τους απλά βάλλουν προς πάσα κατεύθυνση.
Δυστυχώς, στην πλειοψηφία της η ελληνική κοινωνία απαρτίζεται από τους δεύτερους. Προσωπική μου ευχή, όπως και πολλών άλλων, θα ήταν να υφίσταται η λεγόμενη «σιωπηλή πλειοψηφία», αλλά ρεαλιστικά μιλώντας όλοι γνωρίζουμε ποιος είναι ο μέσος πολιτικός, ο μέσος ψηφοφόρος, ο μέσος επιχειρηματίας, ο μέσος υπάλληλος, ο μέσος φοιτητής, και γενικώς ο μέσος Έλληνας. Στην πραγματικότητα βέβαια δεν υπάρχουν «μέσοι» άνθρωποι, αλλά τα αποτελέσματα των διαπροσωπικών σχέσεων της κοινωνίας μας είναι απτά και εμφανή σε όλους μας καθημερινά.
Ο πραγματικός διχασμός που υφίσταται η ελληνική κοινωνία σήμερα είναι αυτός που λαμβάνει χώρα ανάμεσα στις δύο αυτές κατηγορίες ανθρώπων. Και το μεγάλο στοίχημα είναι κάποια στιγμή η πρώτη κατηγορία να υπερισχύσει της δεύτερης. Όχι στα πλαίσια κάποιου ελιτισμού ή κοινωνικού σνομπισμού, αλλά γιατί τα απτά αποτελέσματα και η δημιουργία νέων τάσεων, κοινωνικών διαδικασιών, και αναπτυξιακών οικονομιών μπορούν να προέλθουν από άτομα που εκτός από συνεχή αμφισβήτηση, παρέχουν λύσεις και εδάφη συνεργασίας. Άτομα που μπορούν να συνεννοηθούν στοιχειωδώς, αναλαμβάνοντας προσωπική ευθύνη των πράξεών τους και γνωρίζοντας ότι συνεννόηση σημαίνει κυρίως συμβιβασμός και όχι υπεροψία ή στενομυαλιά. Δύο άνθρωποι με δέκα αντικρουόμενες ιδέες ή νοοτροπίες ο καθένας, δεν μπορούν να δημιουργήσουν κάτι νέο αν εμμένουν και στις δέκα συνεχώς. Αντιθέτως αν αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ωριμότητα να υποχωρήσουν σε πέντε από τις δέκα ιδέες τους προκειμένου να προχωρήσουν, όχι μόνον θα δημιουργήσουν ένα σύνολο δέκα νέων ιδεών, αλλά θα λειτουργήσουν και συλλογικά για το κοινό τους καλό.
Έχει μεγάλη σημασία, λοιπόν να αναγνωρίζουμε τι μυαλά κουβαλάει ο καθένας ανεξαρτήτως πολιτικών, ιδεολογικών και λοιπών πεποιθήσεων. Όχι, επαναλαμβάνω, για να επέλθει μεγαλύτερος διχασμός, ή να εξυμνήσουμε τον ελιτισμό αλλά για να περιθωριοποιούνται αυτοί που ούτως ή άλλως εξυμνούν και προάγουν το περιθώριο. Για «να γίνουν οι αλμπάνηδες εξαίρεση και όχι ο κανόνας» όπως είχε πει κάποτε και η Αμαλία Καλυβίνου, για άσχετο θέμα μεν αλλά για τους ίδιους παράγοντες κοινωνικής διάσπασης που βιώνουμε και σήμερα.
