Σε άρθρο του στα «Νέα» με τίτλο «Η δική μας ανίερη συμμαχία», ο κ. Κούρτοβικ παρουσιάζει μία εικόνα για την λεγόμενη «άρχουσα τάξη» της Ελλάδας.
Μέσα από μία όντως ενδιαφέρουσα ανάλυση, αναφέρει μία μεγάλη αλήθεια που λίγο
πολύ είναι γνωστή σε όλους. Το γεγονός, δηλαδή, ότι η πολιτική και οικονομική
ελίτ της χώρας είναι πιο συσπειρωμένη από ποτέ, και χρησιμοποιώντας νόμιμα ή έκνομα μέσα, συνεχώς προστατεύει τα συμφέροντά της αγνοώντας
επιδεικτικά τις θεσμικές εξουσίες της Δημοκρατίας μας. Πόσο μάλλον, όταν μιλάμε
για μία κουτσουρεμένη Δημοκρατία που έχει προ πολλού αποσυνθέσει την
διακριτότητα των εξουσιών της και κυρίως αυτή της Δικαιοσύνης.
Δεν υπάρχει κάποιο σημείο του άρθρου με το οποίο διαφωνώ. (Αυτό
το γράφω με το ύφος του «αλλά» που ακολουθεί…). Αλλά, το περιεχόμενο του άρθρου
παρουσιάζει μία αλήθεια η οποία αποτελεί ένα μόνο μέρος μίας μεγαλύτερης εικόνας.
Αυτής της γκρίζας ζώνης μεταξύ του ανήθικου «μαζί τα φάγαμε» και του
απλουστευμένου «οι πολιτικοί τα φάγανε». Αυτής της πολυσύνθετης και
πολυεπίπεδης πραγματικότητας που είτε αδυνατούμε να συλλάβουμε, είτε αρνούμαστε
να την προσεγγίσουμε μέσω ενός πιο σύνθετου άρα και πιο δύσκολου τρόπου σκέψης.
Στην μεγαλύτερη εικόνα, λοιπόν, αυτό που τόσο εύστοχα ο κ.
Κούρτοβικ περιγράφει ως «επίδειξη του
πλούτου τόσο βάναυσα, τόσο αναίσχυντα (και κακόγουστα), με τρόπο που ασελγεί
από κάθε άποψη πάνω στον περιβάλλοντα χώρο», δυστυχώς δεν είναι χαρακτηριστικό
μόνον της άρχουσας τάξης. Είναι ένα χαρακτηριστικό, που για διάφορους λόγους
και αιτίες είναι έμφυτο στην ελληνική κοινωνία και διέπει όλες τις τάξεις, όχι
φυσικά στο σύνολο των ανθρώπων, αλλά σε ένα ποσοστό ικανό για να επισκιάζει και
να αμαυρώνει την ευρύτερη εικόνα. Το βλέπεις σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, στον
δημόσιο τομέα, στις πόλεις, στο περιβάλλον, στους δρόμους, κλπ.
Η βασική διαφορά, αυτό που διαφοροποιεί την ανηθικότητα και
την ανομία ενός ανθρώπου της άρχουσας τάξης από αυτές ενός άλλου, Πχ της μικρομεσαίας
ή κατώτερης τάξης είναι ότι οι πράξεις του πρώτου έχουν σαφώς μεγαλύτερες
συνέπειες στην υπόλοιπη κοινωνία. Ένας φοροφυγάς ή ένας απατεώνας ή εν τέλει
ένα λαμόγιο, κάνει πάντα παιχνίδι στα μεγέθη που του αναλογούν. Ο φοροφυγάς του
ενός εκατομμυρίου, φυσικά έχει χιλιαπλάσιο μερίδιο ανομίας και ανηθικότητας από
τον φοροφυγά των χιλίων ευρώ. Όμως χίλιοι φοροφυγάδες των χιλίων ευρώ, έχουν το
ίδιο κόστος για την υπόλοιπη κοινωνία όσο ο «μεγάλος».
Η ανηθικότητα και η ανομία δεν αθροίζονται. Είναι ποιοτικά
χαρακτηριστικά και όχι ποσοτικά. Άρα ο «μικρός» φοροφυγάς είναι εν δυνάμει και
μεγάλος. Αυτός που έχει σκοτώσει, είναι δολοφόνος είτε έχει σκοτώσει έναν, είτε
χίλιους ανθρώπους. Οι συνέπειες είναι πολλαπλάσιες, αλλά η ανηθικότητα
παραμένει σταθερή. Αυτός που κάνει μία μικρή παρανομία επειδή κρίνει ότι στο
τέλος θα τη βγάλει καθαρή, εν δυνάμει όταν και εάν αποκτήσει μεγαλύτερη
εξουσία, θα προβεί σε μεγαλύτερη παρανομία. Διότι ζει σε μία συγκεκριμένη
κοινωνία με συγκεκριμένα ηθικά ή νομικά πρότυπα. Πρότυπα που θέτουν τα ίδια
μέλη της κοινωνίας και όχι κάποια γενική και αόριστη σκοτεινή δύναμη (αν
θέλουμε να μιλάμε για ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους και όχι άβουλα και
ανεγκέφαλα πιόνια ενός συγκεκριμένου δόγματος - θέση που ευχαρίστως υιοθετούν δογματικές ιδεολογίες).
Άρα σε μία κοινωνία που η παραβατικότητα, η αγένεια, η
ανηθικότητα, ο ατομικισμός και η ιδιώτευση διέπουν ανομοιογενώς όλα τα
κοινωνικά στρώματα, είναι δύσκολο για κάποιον να εγγυηθεί ότι ο ένοχος είναι ένας
και συγκεκριμένος. Είναι δύσκολο να διαχωρίσεις τον τίμιο και νομοταγή
μεροκαματιάρη από το συνάδελφό του που έχει και μια-δυο άκρες παραπάνω για να
βγάζει και μερικά μαύρα εισοδήματα. Είναι δύσκολο έως αδύνατο να εγγυηθείς ότι
ο τύπος που ψάχνει γνωστό στην Τροχαία για να του σβήσει μία κλήση των 40 ευρώ,
δεν θα έψαχνε γνωστούς στο δικαστικό σώμα και στην όποια κυβέρνηση για να
παραγραφεί ένα πρόστιμο των 400.000 ευρώ εάν ποτέ γινόταν πλούσιος και είχε «θέματα».
Υπάρχουν δυτικές χώρες με μεγαλύτερες κοινωνικές και
οικονομικές ανισότητες. Η διαφορά, όμως, είναι ότι η παρανομία και η
ανηθικότητα διώκονται είτε θεσμικά, είτε πολιτισμικά. Εδώ πάλι, το έχουμε κρυφό
καμάρι, και τέτοια στοιχεία στην ουσία συνθέτουν το νεοελληνικό όνειρο που δεν
είναι τίποτα άλλο από μία σύγχρονη έκφραση του «κοτζαμπασηδισμού». Και δυστυχώς
οι πολλές εξαιρέσεις, που επίσης διέπουν όλα τα κοινωνικά στρώματα, δεν αρκούν
για να περιθωριοποιήσουν όλη αυτή την ανηθικότητα και παρανομία. Εν τέλει, εκεί εδράζει η γενικότερη σύγχυση στην προσπάθειά μας να βρούμε εχθρούς και φίλους, όπου προβλήματα θεσμικά προσπαθούμε να τα ανάγουμε σε ταξικά.
