Ο κυριακάτικος Τύπος είναι, ενδεχομένως, ο στόχος κάθε αξιοπρεπούς αρθρογράφου. Φαίνεται όμως ότι τελικά, ορισμένοι συντάκτες επιλέγουν συνειδητά την υποβάθμιση της ύλης τους. Στο σημερινό «Ε» (Τεύχος 939, 12/4/09) εύλογα δημιουργείται μία τέτοια εντύπωση, δεδομένου ότι το «Ε» φημίζεται για την αρθρογραφία καλής ποιότητας. Συγκεκριμένα, το άρθρο του κ. Αποστόλου Διαμαντή με τίτλο «Όλοι για τον ψυχίατρο», μοιάζει περισσότερο με ένα κακόγουστο αστείο προς τους στοιχειωδώς σκεπτόμενους αναγνώστες του περιοδικού, παρά με άρθρο του «Ε».
Ο κ. Διαμαντής, προκειμένου να παρουσιάσει την πρόσφατη επίσκεψη του Dr Irvine Yalom στο Μέγαρο Μουσικής, καταφέρνει και αποτυπώνει τις σκέψεις του μέσω μίας σπάνιας σύζευξης τριών ειδών αρθρογραφίας. Τον κατινίστικο και άνευ ουσίας σαρκαστικό τρόπο γραφής «ποιοτικών» εφημερίδων όπως η Espresso, την έκδηλη μεταφυσική, πνευματική «γιαγιαδολογία», ανιστόρητων χριστιανικών εφημερίδων, όπως η Προς τη Νίκην, και τον απέραντο λαϊκισμό «κίτρινων» εφημερίδων, όπως η Αυριανή.
Κατά τον κ. Διαμαντή, η μοιρολατρία, η δεισιδαιμονία και η ματαιοπονία αποτελούσαν ανέκαθεν λύση στις φιλοσοφικές αναζητήσεις του ανθρώπου, οπότε και θα πρέπει να παραμένουν ως έχουν, παρά την άνθιση του πολιτισμού και των επιστημών. Όπως χαρακτηριστικά, και ελαφρώς αστειευόμενα, αναφέρει: «Παλιότερα που δεν είχαμε Γιάλομ, μόλις η συζήτηση έφτανε σ’ αυτό το φλέγον θέμα, ο σοφός λαός την είχε βρει τη λύση: «Χτύπα ξύλο, παιδάκι μου!» έλεγε η γιαγιά και τέλος. Πηγαίναμε μετά όλοι χαρούμενοι στις δουλειές μας, απολύτως βέβαιοι για τη νίκη της ζωής. Τώρα, όμως που μορφωθήκαμε, έχουμε κάποιες επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα αυτής της παραδοσιακής μεθόδου και έτσι καλέσαμε τον ειδικό επί του θανάτου. Τον Γιάλομ. Για να μας διαφωτίσει».
Προφανώς, ο σαρκασμός του κ. Διαμαντή στοχεύει στο επιστημονικό έργο του Dr. Yalom, το οποίο δεν φαίνεται να γνωρίζει επαρκώς, αλλά αντιθέτως το προσεγγίζει ως ένας ανίδεος, λαϊκιστής, απογοητευμένος αναγνώστης του. Και φυσικά στην Ελλάδα, ένας απογοητευμένος Ελληναράς αναγνώστης γνωρίζει πολλά περισσότερα πάνω στο επιστημονικό αντικείμενο ενός Καθηγητή Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Stanford, από ότι ο ίδιος Καθηγητής. Διότι, κατά τα γραφόμενα του κ. Διαμαντή, όποιος γνωρίζει ιστορία της φιλοσοφίας, γνωρίζει και από επιστήμη. Όπως ο ίδιος γράφει: «… το θέμα της ψυχής σε σχέση με το σώμα, είναι το πιο κρίσιμο από αιώνες τώρα. Από Πλάτωνα και Αριστοτέλη και μετά κάνει θραύση. Άμα δεν έχεις διαβάσει το «Περί Ψυχής» του Αριστοτέλη, μηδέν εις το πηλίκον. Λέει ο φιλόσοφος: «Η ψυχή είναι αιτία και αρχή του ζωντανού σώματος. Η πηγή της κίνησης και ο σκοπός». […] Το έλυσαν λοιπόν λογικά οι Έλληνες, του έδωσαν στη συνέχεια μία νέα λογική ώθηση και οι Έλληνες χριστιανοί Πατέρες, που ήξεραν καλά την ελληνική μεταφυσική, ο Μέγας Βασίλειος και ο αδελφός του ο Γρηγόριος, και ήρθαν μετά και οι Λατίνοι, ο Αυγουστίνος, ο Ακινάτης και όλοι οι φιλόσοφοι της Δύσης, και το τακτοποίησαν οριστικά. Σου λένε όλοι αυτοί οι σοφοί πως ο άνθρωπος είναι ένα σύνθετο ψυχής και σώματος, το οποίον έχει τη φύση του και πρέπει να φροντίζουμε για την ισορροπία του. Εξ’ ου και ο όρος ανισόρροπος, αυτός δηλαδή που έχει χάσει την ισορροπία ανάμεσα στα δύο».
Κοινώς, αφού οι Δυτικοί φιλόσοφοι έχουν καταπιαστεί με την έννοια της «ψυχής» 2.500 χρόνια τώρα, και έχουν καταλήξει σε διαφόρων ειδών συμπεράσματα, δεν μπορεί να έρχεται ένας ψυχίατρος και να μας φέρνει τα πάνω κάτω. Πόσο μάλλον όταν ο συγκεκριμένος ψυχίατρος στηρίζει τα λεγόμενά του σε ορισμένα σημεία της Επικουρικής φιλοσοφίας! Ή για να γίνει καλύτερα αντιληπτό, ο κ. Διαμαντής δεν μπορεί να δεχτεί ότι η επιστήμη μπορεί να ξεπεράσει τον συντηρητικό κομφορμισμό της χριστιανικής θρησκείας και των φιλοσοφικών αναζητήσεων αιτιοκρατικών φιλοσόφων, όπως ο Αριστοτέλης.
Για τον κ. Διαμαντή, ο συγκεκριμένος κομφορμισμός της χριστιανικής θρησκείας φαίνεται πως τελικά είναι ο τελικός στόχος της φιλοσοφικής αναζήτησης του ανθρώπινου δέους απέναντι στο θάνατο. Όπως χαρακτηριστικά γράφει: «Παλιά έτρεχες στον παπά. Σου ‘ριχνε δυο πατερημά και μετά μια χαρά πέθαινες με την ησυχία σου. Ήρεμος. Και όλοι στο σπίτι ήρεμοι επίσης».
Φαίνεται πως η επιστημονική έρευνα στον χώρο της ψυχιατρικής και ψυχολογίας είναι αρκετά πεζές σε σχέση με τα παραμυθάκια που μας έλεγαν στο κατηχητικό. Οι υποψίες ότι ο κ. Διαμαντής ενδεχομένως να είναι παπαδοπαίδι τελικά, επιβεβαιώνονται με την αρχή του επίλογου του άρθρου του: «Μόνο που θα πρέπει να του πούμε [του Γιάλομ] την ιστορία του θανάτου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Είχε αρρωστήσει, είχε αρπάξει κρύωμα, 2 Ιανουαρίου του 1911, και τον περιμένανε οι αδελφές του. Το βράδυ, λοιπόν, ζήτησε ένα βιβλιαράκι με τροπάρια της Πρωτοχρονιάς, έψαλε λίγο, έστριψε και πέθανε σαν πουλάκι. Διότι ήξερε ο σοφός γέρος πως κάποιος τον παρηγορούσε όλα αυτά τα χρόνια που ζούσε, οι άγιοί του δηλαδή, και πως αξιώθηκε να ζήσει ψυχικά μαζί τους. Και τώρα φεύγει ήσυχος. Πως κάπου θα ταξιδέψει».
Και συνεχίζει με την απόλυτη απαξίωση και το ρεζουμέ της υπόθεσης: «Τι να σου κάνει, δηλαδή, κι ο Γιάλομ, άμα σε τίποτα απολύτως δεν πιστεύεις, παρά μόνο στα υλικά πράγματα; Ο ίδιος, κακώς, παρότι ψυχίατρος, υπερτονίζει το σώμα και την ύλη, μαζί με τον Επίκουρο, και στην ουσία περιφρονεί την αξία της ψυχής. Πάει να τη σώσει ενώ αρνείται την ύπαρξή της! Ξεχνάει, δηλαδή, τον Αριστοτέλη που λέει πως η ψυχή είναι η αρχή του ζωντανού σώματος και αιτία της ζωής. Με τον Επίκουρο, επομένως, που μας προτείνει ως λύση ο Γιάλομ, δεν θα βρούμε την άκρη. Τζάμπα το Μέγαρο».
Ο κ. Διαμαντής ως γνήσιος Χριστιανός λαϊκιστής αντιμετωπίζει καχύποπτα, και με ένα πνεύμα ηττοπάθειας, τον Δυτικό «κουτόφραγκο» που προτάσσει την επιστήμη μπροστά στην δεισιδαιμονία. Επειδή προφανώς έχει μεγαλώσει σε μία χώρα που «όλοι κατέχουν την απόλυτη αλήθεια» και η «σοφία» του λαού είναι υπεράνω όλων, θεωρεί ότι ένας παγκοσμίου φήμης ψυχίατρος και συγγραφέας λειτουργεί παρομοίως. Ότι δηλαδή κατέχει απόλυτες αλήθειες στις οποίες καταλήγει αυθαίρετα. Ενδεχομένως, ο κ. Διαμαντής να μην έχει διαβάσει επιστημονικά άρθρα στα οποία οι συγγραφείς προτείνουν (να το επαναλάβω σε όσους δεν ήταν ξεκάθαρο το bold – προτείνουν) κάποια θεωρία ή προσωπική αντίληψη βάσει επιστημονικών μεθόδων. Ταυτόχρονα, φαίνεται σα να μην έχει εντρυφήσει στη φιλοσοφία του Επίκουρου, η οποία δεν εξαντλείται στο θέμα του υλισμού και μόνο. Σίγουρα πάντως αρνείται επίμονα το γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι ένα πολύπλοκο ον με χαρακτηριστικά και δυνατότητες πολύ πιο όμορφες, πολυσύνθετες και δυναμικές από αυτά μίας ψυχρής, πεζής, μονοπρόσωπης, αιτιοκρατικής και μεταφυσικής «ψυχής». Της ίδιας «ψυχής» που ο Χριστιανισμός υιοθετεί, λανθασμένα, με καμάρι από τον Αριστοτέλη προκειμένου να αναδείξει την ιστορική συνέχεια της ελληνικής σκέψης.
Φυσικά όλες αυτές οι απόψεις θα μπορούσαν να τεθούν με πολύ πιο σοβαρό τρόπο και όχι ως το επίσημο άρθρο του «Ε» σχετικά με την επίσκεψη του Yalom στην Ελλάδα. Ίσως πάλι, το άρθρο του κ. Διαμαντή να έγινε τελικώς αποδεκτό από τη Σύνταξη του «Ε» δεδομένου ότι εισερχόμαστε σε «άγιες μέρες», και ενδεχομένως το ποιοτικό περιεχόμενο του περιοδικού να έθιγε τελικά τους αναγνώστες του, εάν δεν υπήρχε έστω και ένα άρθρο που επαινούσε την μοιρολατρία, τη δεισιδαιμονία και την ματαιοπονία της θρησκευτικής «ευλάβειας» και «κατάνυξης» των ημερών.
Ο κ. Διαμαντής, προκειμένου να παρουσιάσει την πρόσφατη επίσκεψη του Dr Irvine Yalom στο Μέγαρο Μουσικής, καταφέρνει και αποτυπώνει τις σκέψεις του μέσω μίας σπάνιας σύζευξης τριών ειδών αρθρογραφίας. Τον κατινίστικο και άνευ ουσίας σαρκαστικό τρόπο γραφής «ποιοτικών» εφημερίδων όπως η Espresso, την έκδηλη μεταφυσική, πνευματική «γιαγιαδολογία», ανιστόρητων χριστιανικών εφημερίδων, όπως η Προς τη Νίκην, και τον απέραντο λαϊκισμό «κίτρινων» εφημερίδων, όπως η Αυριανή.
Κατά τον κ. Διαμαντή, η μοιρολατρία, η δεισιδαιμονία και η ματαιοπονία αποτελούσαν ανέκαθεν λύση στις φιλοσοφικές αναζητήσεις του ανθρώπου, οπότε και θα πρέπει να παραμένουν ως έχουν, παρά την άνθιση του πολιτισμού και των επιστημών. Όπως χαρακτηριστικά, και ελαφρώς αστειευόμενα, αναφέρει: «Παλιότερα που δεν είχαμε Γιάλομ, μόλις η συζήτηση έφτανε σ’ αυτό το φλέγον θέμα, ο σοφός λαός την είχε βρει τη λύση: «Χτύπα ξύλο, παιδάκι μου!» έλεγε η γιαγιά και τέλος. Πηγαίναμε μετά όλοι χαρούμενοι στις δουλειές μας, απολύτως βέβαιοι για τη νίκη της ζωής. Τώρα, όμως που μορφωθήκαμε, έχουμε κάποιες επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα αυτής της παραδοσιακής μεθόδου και έτσι καλέσαμε τον ειδικό επί του θανάτου. Τον Γιάλομ. Για να μας διαφωτίσει».
Προφανώς, ο σαρκασμός του κ. Διαμαντή στοχεύει στο επιστημονικό έργο του Dr. Yalom, το οποίο δεν φαίνεται να γνωρίζει επαρκώς, αλλά αντιθέτως το προσεγγίζει ως ένας ανίδεος, λαϊκιστής, απογοητευμένος αναγνώστης του. Και φυσικά στην Ελλάδα, ένας απογοητευμένος Ελληναράς αναγνώστης γνωρίζει πολλά περισσότερα πάνω στο επιστημονικό αντικείμενο ενός Καθηγητή Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Stanford, από ότι ο ίδιος Καθηγητής. Διότι, κατά τα γραφόμενα του κ. Διαμαντή, όποιος γνωρίζει ιστορία της φιλοσοφίας, γνωρίζει και από επιστήμη. Όπως ο ίδιος γράφει: «… το θέμα της ψυχής σε σχέση με το σώμα, είναι το πιο κρίσιμο από αιώνες τώρα. Από Πλάτωνα και Αριστοτέλη και μετά κάνει θραύση. Άμα δεν έχεις διαβάσει το «Περί Ψυχής» του Αριστοτέλη, μηδέν εις το πηλίκον. Λέει ο φιλόσοφος: «Η ψυχή είναι αιτία και αρχή του ζωντανού σώματος. Η πηγή της κίνησης και ο σκοπός». […] Το έλυσαν λοιπόν λογικά οι Έλληνες, του έδωσαν στη συνέχεια μία νέα λογική ώθηση και οι Έλληνες χριστιανοί Πατέρες, που ήξεραν καλά την ελληνική μεταφυσική, ο Μέγας Βασίλειος και ο αδελφός του ο Γρηγόριος, και ήρθαν μετά και οι Λατίνοι, ο Αυγουστίνος, ο Ακινάτης και όλοι οι φιλόσοφοι της Δύσης, και το τακτοποίησαν οριστικά. Σου λένε όλοι αυτοί οι σοφοί πως ο άνθρωπος είναι ένα σύνθετο ψυχής και σώματος, το οποίον έχει τη φύση του και πρέπει να φροντίζουμε για την ισορροπία του. Εξ’ ου και ο όρος ανισόρροπος, αυτός δηλαδή που έχει χάσει την ισορροπία ανάμεσα στα δύο».
Κοινώς, αφού οι Δυτικοί φιλόσοφοι έχουν καταπιαστεί με την έννοια της «ψυχής» 2.500 χρόνια τώρα, και έχουν καταλήξει σε διαφόρων ειδών συμπεράσματα, δεν μπορεί να έρχεται ένας ψυχίατρος και να μας φέρνει τα πάνω κάτω. Πόσο μάλλον όταν ο συγκεκριμένος ψυχίατρος στηρίζει τα λεγόμενά του σε ορισμένα σημεία της Επικουρικής φιλοσοφίας! Ή για να γίνει καλύτερα αντιληπτό, ο κ. Διαμαντής δεν μπορεί να δεχτεί ότι η επιστήμη μπορεί να ξεπεράσει τον συντηρητικό κομφορμισμό της χριστιανικής θρησκείας και των φιλοσοφικών αναζητήσεων αιτιοκρατικών φιλοσόφων, όπως ο Αριστοτέλης.
Για τον κ. Διαμαντή, ο συγκεκριμένος κομφορμισμός της χριστιανικής θρησκείας φαίνεται πως τελικά είναι ο τελικός στόχος της φιλοσοφικής αναζήτησης του ανθρώπινου δέους απέναντι στο θάνατο. Όπως χαρακτηριστικά γράφει: «Παλιά έτρεχες στον παπά. Σου ‘ριχνε δυο πατερημά και μετά μια χαρά πέθαινες με την ησυχία σου. Ήρεμος. Και όλοι στο σπίτι ήρεμοι επίσης».
Φαίνεται πως η επιστημονική έρευνα στον χώρο της ψυχιατρικής και ψυχολογίας είναι αρκετά πεζές σε σχέση με τα παραμυθάκια που μας έλεγαν στο κατηχητικό. Οι υποψίες ότι ο κ. Διαμαντής ενδεχομένως να είναι παπαδοπαίδι τελικά, επιβεβαιώνονται με την αρχή του επίλογου του άρθρου του: «Μόνο που θα πρέπει να του πούμε [του Γιάλομ] την ιστορία του θανάτου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Είχε αρρωστήσει, είχε αρπάξει κρύωμα, 2 Ιανουαρίου του 1911, και τον περιμένανε οι αδελφές του. Το βράδυ, λοιπόν, ζήτησε ένα βιβλιαράκι με τροπάρια της Πρωτοχρονιάς, έψαλε λίγο, έστριψε και πέθανε σαν πουλάκι. Διότι ήξερε ο σοφός γέρος πως κάποιος τον παρηγορούσε όλα αυτά τα χρόνια που ζούσε, οι άγιοί του δηλαδή, και πως αξιώθηκε να ζήσει ψυχικά μαζί τους. Και τώρα φεύγει ήσυχος. Πως κάπου θα ταξιδέψει».
Και συνεχίζει με την απόλυτη απαξίωση και το ρεζουμέ της υπόθεσης: «Τι να σου κάνει, δηλαδή, κι ο Γιάλομ, άμα σε τίποτα απολύτως δεν πιστεύεις, παρά μόνο στα υλικά πράγματα; Ο ίδιος, κακώς, παρότι ψυχίατρος, υπερτονίζει το σώμα και την ύλη, μαζί με τον Επίκουρο, και στην ουσία περιφρονεί την αξία της ψυχής. Πάει να τη σώσει ενώ αρνείται την ύπαρξή της! Ξεχνάει, δηλαδή, τον Αριστοτέλη που λέει πως η ψυχή είναι η αρχή του ζωντανού σώματος και αιτία της ζωής. Με τον Επίκουρο, επομένως, που μας προτείνει ως λύση ο Γιάλομ, δεν θα βρούμε την άκρη. Τζάμπα το Μέγαρο».
Ο κ. Διαμαντής ως γνήσιος Χριστιανός λαϊκιστής αντιμετωπίζει καχύποπτα, και με ένα πνεύμα ηττοπάθειας, τον Δυτικό «κουτόφραγκο» που προτάσσει την επιστήμη μπροστά στην δεισιδαιμονία. Επειδή προφανώς έχει μεγαλώσει σε μία χώρα που «όλοι κατέχουν την απόλυτη αλήθεια» και η «σοφία» του λαού είναι υπεράνω όλων, θεωρεί ότι ένας παγκοσμίου φήμης ψυχίατρος και συγγραφέας λειτουργεί παρομοίως. Ότι δηλαδή κατέχει απόλυτες αλήθειες στις οποίες καταλήγει αυθαίρετα. Ενδεχομένως, ο κ. Διαμαντής να μην έχει διαβάσει επιστημονικά άρθρα στα οποία οι συγγραφείς προτείνουν (να το επαναλάβω σε όσους δεν ήταν ξεκάθαρο το bold – προτείνουν) κάποια θεωρία ή προσωπική αντίληψη βάσει επιστημονικών μεθόδων. Ταυτόχρονα, φαίνεται σα να μην έχει εντρυφήσει στη φιλοσοφία του Επίκουρου, η οποία δεν εξαντλείται στο θέμα του υλισμού και μόνο. Σίγουρα πάντως αρνείται επίμονα το γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι ένα πολύπλοκο ον με χαρακτηριστικά και δυνατότητες πολύ πιο όμορφες, πολυσύνθετες και δυναμικές από αυτά μίας ψυχρής, πεζής, μονοπρόσωπης, αιτιοκρατικής και μεταφυσικής «ψυχής». Της ίδιας «ψυχής» που ο Χριστιανισμός υιοθετεί, λανθασμένα, με καμάρι από τον Αριστοτέλη προκειμένου να αναδείξει την ιστορική συνέχεια της ελληνικής σκέψης.
Φυσικά όλες αυτές οι απόψεις θα μπορούσαν να τεθούν με πολύ πιο σοβαρό τρόπο και όχι ως το επίσημο άρθρο του «Ε» σχετικά με την επίσκεψη του Yalom στην Ελλάδα. Ίσως πάλι, το άρθρο του κ. Διαμαντή να έγινε τελικώς αποδεκτό από τη Σύνταξη του «Ε» δεδομένου ότι εισερχόμαστε σε «άγιες μέρες», και ενδεχομένως το ποιοτικό περιεχόμενο του περιοδικού να έθιγε τελικά τους αναγνώστες του, εάν δεν υπήρχε έστω και ένα άρθρο που επαινούσε την μοιρολατρία, τη δεισιδαιμονία και την ματαιοπονία της θρησκευτικής «ευλάβειας» και «κατάνυξης» των ημερών.
