Ανακοινώθηκαν τα πολυαναμενόμενα μέτρα και ξαφνικά δημιουργήθηκε μία βαβούρα και ένας πανικός προς κάθε κατεύθυνση. Φωνές αριστερές, φωνές αντιπολιτευτικές, οικονομολόγοι, συνδικαλιστές, βιομήχανοι, εργάτες, κλπ. Η πιο αστεία αντίδραση από όλες δε, είναι οι αναλύσεις επί αναλύσεων πάνω στο ερώτημα για το αν τα μέτρα είναι δίκαια ή άδικα. Θα μπορούσε να συγκριθεί με την αντίδραση που δημιουργεί η εικόνα ενός πιλότου σε ένα αεροπλάνο που πέφτει και αναρωτιέται αν είναι ηθικά σωστό να χρησιμοποιήσει το αλεξίπτωτο, επειδή αυτό έχει κατασκευαστεί από παιδάκια στην Ταϊβάν που δουλεύουν για ένα δολάριο την ημέρα.
Το δίλημμα, αν και ηθικά ορθό, πρακτικά δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Αν θέλουμε να δώσουμε μία πολιτικά ορθή απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα, τότε το σωστό θα ήταν ο πιλότος να μην είχε βρεθεί εξαρχής μέσα σε ένα αεροπλάνο που περιέχει ένα αλεξίπτωτο προϊόν παιδικής εκμετάλλευσης, εφόσον ο ίδιος ήταν εξαρχής ηθικός.
Το ίδιο ισχύει και με τις αναλύσεις περί των νέων μέτρων. Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι τόσο τα αποτελέσματα των μέτρων που θα συρρικνώσουν το εισόδημα πολλών ανθρώπων, αλλά αν έχουμε την ωριμότητα και τη δύναμη ως κοινωνία να κατανοήσουμε τους λόγους που φτάσαμε σε αυτό το σημείο και να εργαστούμε προκειμένου να μην υπάρξει κάτι ανάλογο στο μέλλον. Εστιάζοντας στο σύμπτωμα και παραβλέποντας την αιτία δεν κερδίζουμε τίποτα παραπάνω από μία στιγμιαία έκφραση αγανάκτησης η οποία όσο μεγάλη και αν είναι δεν βοηθάει σε καμία περίπτωση την αντιμετώπιση της ασθένειας.
Και επειδή η αγανάκτηση ταιριάζει πολύ στο ελληνικό DNA, ήδη έχουν ξεκινήσει οι πρώτες φωνές αντίδρασης. Προσωπικά όμως έχω μία απορία. Αυτές οι φωνές αντίδρασης πού ήταν όλα αυτά τα χρόνια; Πού ήταν όλοι αυτοί όταν έσκαγε το Βατοπέδι, η Siemens, τα ομόλογα και τα δημόσια ταμεία; Πώς αντέδρασαν όλοι αυτοί οι «αγανακτισμένοι» όταν Υπουργός δήλωνε πως «ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό» ενώ η σύζυγός του «λάμβανε τη χάρη της παναγίας» για ένα μάτσο βρώμικα λεφτά; Ποιοι φώναζαν όταν ο Δημόσιος Τομέας γέμιζε με χιλιάδες τεμπέληδες, χαραμοφάηδες και ανίκανους βολεψάκηδες; Ποιοι αντέδρασαν για τα χιλιάδες φακελάκια που ανταλλάσσονταν και συνεχίζουν να ανταλλάσσονται στα νοσοκομεία της χώρας; Όλες αυτές οι φωνές ζητούσαν αποδείξεις από ταρίφες, μάστορες, γιατρούς, βενζινοπώλες και ψιλικατζήδες; Φώναζαν άραγε όλοι αυτοί, όταν τα τουριστικά μέρη της Ελλάδας είχαν κατακλυστεί από κουτοπόνηρους παρτάκηδες που ξεζούμιζαν τους τουρίστες και διέβαλαν ευθέως το τουριστικό μας προϊόν; Όλοι αυτοί, ήταν σωστοί και έντιμοι απέναντι στις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή μήπως γλίτωναν ένα χιλιαρικάκι από δω και ένα από κει; Μήπως άραγε έβαζαν και αυτοί το λαδάκι τους στα γρανάζια των εφοριακών για να μην φάνε πρόστιμα; Πού βρισκόταν άραγε συσσωρευμένο όλο αυτό το πάθος αντίδρασης και αγανάκτησης όταν έβγαιναν στην επιφάνεια τα επαναλαμβανόμενα οικονομικά σκάνδαλα και οι show biz της εκκλησίας; Τί φωνές διαμαρτυρίας ακούστηκαν και τί καταγγελίες έγιναν για τα πολυάριθμα κρούσματα διαφθοράς μέσα στον δημόσιο τομέα, που κάθε χρόνο άνοιγαν τη μαύρη τρύπα του ΑΕΠ όλο και περισσότερο;
Η απάντηση είναι απλή. Καμία από αυτές τις φωνές δεν ακούστηκε σε τόσο μαζικό επίπεδο για όλα αυτά, γιατί πολύ απλά κανένα από αυτά δεν χτύπαγε την πόρτα τους. Και όσοι τα βίωσαν, έκαναν τα στραβά μάτια. Όλοι ήξεραν και κανείς δεν μίλαγε, είτε για να μην μπλέκεται και ξεβολεύεται, είτε επειδή δεν ένοιωθε στο δικό του πορτοφόλι την πτώχευση της υπόλοιπης κοινωνίας. Μία κοινωνία όμως λειτουργεί κυρίως συλλογικά. Όχι επειδή είμαστε άνθρωποι ιδεαλιστές και εκφράζουμε αυτό που θα θέλαμε να ισχύει, αλλά επειδή διαφορετικά δεν γίνεται. Μία κοινωνία με ακραίες ανισότητες οικονομικής ή δεοντολογικής φύσεως, αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσει. Όχι επειδή πίσω από την πολιτική κρύβονται τα διάσημα μεγάλα συμφέροντα, αλλά επειδή πολύ απλά δεν γίνεται διαφορετικά. Το έχει διδάξει η ιστορία, το προστάζει και η κοινή λογική. Στην Ελλάδα αρνούμαστε να το δεχτούμε.
Η ελληνική κοινωνία που διακατέχεται από άκρο ατομικισμό από άκρη σε άκρη, είναι καταδικασμένη να υποστεί τις συνέπειες του συγκεκριμένου ατομικισμού. Χωρίς συλλογικές πράξεις και συνειδήσεις, είναι αδύνατη οποιαδήποτε πρόοδος ή δημιουργία μίας στοιχειώδους σταθερής οικονομικής ανάπτυξης. Με τα πακέτα σκληρών μέτρων που ανακοινώνονται, και που ενδεχομένως θα συνεχίσουν να ανακοινώνονται, στην ουσία πληρώνουμε αυτή την απουσία συλλογικότητας. Είναι ευκαιρία να δούμε αν έχουμε την ικανότητα να ορθοποδήσουμε και να συμπεριφερθούμε ώριμα σαν μέλη μίας ομάδας με κοινά συμφέροντα, ή απλά να συνεχίσουμε περαιτέρω την πτώση. Έχει ακόμα δρόμο μέχρι τον πάτο.
Το δίλημμα, αν και ηθικά ορθό, πρακτικά δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Αν θέλουμε να δώσουμε μία πολιτικά ορθή απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα, τότε το σωστό θα ήταν ο πιλότος να μην είχε βρεθεί εξαρχής μέσα σε ένα αεροπλάνο που περιέχει ένα αλεξίπτωτο προϊόν παιδικής εκμετάλλευσης, εφόσον ο ίδιος ήταν εξαρχής ηθικός.
Το ίδιο ισχύει και με τις αναλύσεις περί των νέων μέτρων. Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι τόσο τα αποτελέσματα των μέτρων που θα συρρικνώσουν το εισόδημα πολλών ανθρώπων, αλλά αν έχουμε την ωριμότητα και τη δύναμη ως κοινωνία να κατανοήσουμε τους λόγους που φτάσαμε σε αυτό το σημείο και να εργαστούμε προκειμένου να μην υπάρξει κάτι ανάλογο στο μέλλον. Εστιάζοντας στο σύμπτωμα και παραβλέποντας την αιτία δεν κερδίζουμε τίποτα παραπάνω από μία στιγμιαία έκφραση αγανάκτησης η οποία όσο μεγάλη και αν είναι δεν βοηθάει σε καμία περίπτωση την αντιμετώπιση της ασθένειας.
Και επειδή η αγανάκτηση ταιριάζει πολύ στο ελληνικό DNA, ήδη έχουν ξεκινήσει οι πρώτες φωνές αντίδρασης. Προσωπικά όμως έχω μία απορία. Αυτές οι φωνές αντίδρασης πού ήταν όλα αυτά τα χρόνια; Πού ήταν όλοι αυτοί όταν έσκαγε το Βατοπέδι, η Siemens, τα ομόλογα και τα δημόσια ταμεία; Πώς αντέδρασαν όλοι αυτοί οι «αγανακτισμένοι» όταν Υπουργός δήλωνε πως «ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό» ενώ η σύζυγός του «λάμβανε τη χάρη της παναγίας» για ένα μάτσο βρώμικα λεφτά; Ποιοι φώναζαν όταν ο Δημόσιος Τομέας γέμιζε με χιλιάδες τεμπέληδες, χαραμοφάηδες και ανίκανους βολεψάκηδες; Ποιοι αντέδρασαν για τα χιλιάδες φακελάκια που ανταλλάσσονταν και συνεχίζουν να ανταλλάσσονται στα νοσοκομεία της χώρας; Όλες αυτές οι φωνές ζητούσαν αποδείξεις από ταρίφες, μάστορες, γιατρούς, βενζινοπώλες και ψιλικατζήδες; Φώναζαν άραγε όλοι αυτοί, όταν τα τουριστικά μέρη της Ελλάδας είχαν κατακλυστεί από κουτοπόνηρους παρτάκηδες που ξεζούμιζαν τους τουρίστες και διέβαλαν ευθέως το τουριστικό μας προϊόν; Όλοι αυτοί, ήταν σωστοί και έντιμοι απέναντι στις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή μήπως γλίτωναν ένα χιλιαρικάκι από δω και ένα από κει; Μήπως άραγε έβαζαν και αυτοί το λαδάκι τους στα γρανάζια των εφοριακών για να μην φάνε πρόστιμα; Πού βρισκόταν άραγε συσσωρευμένο όλο αυτό το πάθος αντίδρασης και αγανάκτησης όταν έβγαιναν στην επιφάνεια τα επαναλαμβανόμενα οικονομικά σκάνδαλα και οι show biz της εκκλησίας; Τί φωνές διαμαρτυρίας ακούστηκαν και τί καταγγελίες έγιναν για τα πολυάριθμα κρούσματα διαφθοράς μέσα στον δημόσιο τομέα, που κάθε χρόνο άνοιγαν τη μαύρη τρύπα του ΑΕΠ όλο και περισσότερο;
Η απάντηση είναι απλή. Καμία από αυτές τις φωνές δεν ακούστηκε σε τόσο μαζικό επίπεδο για όλα αυτά, γιατί πολύ απλά κανένα από αυτά δεν χτύπαγε την πόρτα τους. Και όσοι τα βίωσαν, έκαναν τα στραβά μάτια. Όλοι ήξεραν και κανείς δεν μίλαγε, είτε για να μην μπλέκεται και ξεβολεύεται, είτε επειδή δεν ένοιωθε στο δικό του πορτοφόλι την πτώχευση της υπόλοιπης κοινωνίας. Μία κοινωνία όμως λειτουργεί κυρίως συλλογικά. Όχι επειδή είμαστε άνθρωποι ιδεαλιστές και εκφράζουμε αυτό που θα θέλαμε να ισχύει, αλλά επειδή διαφορετικά δεν γίνεται. Μία κοινωνία με ακραίες ανισότητες οικονομικής ή δεοντολογικής φύσεως, αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσει. Όχι επειδή πίσω από την πολιτική κρύβονται τα διάσημα μεγάλα συμφέροντα, αλλά επειδή πολύ απλά δεν γίνεται διαφορετικά. Το έχει διδάξει η ιστορία, το προστάζει και η κοινή λογική. Στην Ελλάδα αρνούμαστε να το δεχτούμε.
Η ελληνική κοινωνία που διακατέχεται από άκρο ατομικισμό από άκρη σε άκρη, είναι καταδικασμένη να υποστεί τις συνέπειες του συγκεκριμένου ατομικισμού. Χωρίς συλλογικές πράξεις και συνειδήσεις, είναι αδύνατη οποιαδήποτε πρόοδος ή δημιουργία μίας στοιχειώδους σταθερής οικονομικής ανάπτυξης. Με τα πακέτα σκληρών μέτρων που ανακοινώνονται, και που ενδεχομένως θα συνεχίσουν να ανακοινώνονται, στην ουσία πληρώνουμε αυτή την απουσία συλλογικότητας. Είναι ευκαιρία να δούμε αν έχουμε την ικανότητα να ορθοποδήσουμε και να συμπεριφερθούμε ώριμα σαν μέλη μίας ομάδας με κοινά συμφέροντα, ή απλά να συνεχίσουμε περαιτέρω την πτώση. Έχει ακόμα δρόμο μέχρι τον πάτο.
