Ώρες ώρες, είναι για να θαυμάζει κανείς τον δημόσιο λόγο αυτού του τόπου, αλλά και την υποκρισία που διατρέχει ολόκληρη την κοινωνία. Αυτές τις φωνές που ξεπετάγονται ξαφνικά και, διαρρηγνύοντας ιμάτια, φωνάζουν για το φοβερό κακό και τις αδικίες που τους βρήκε ξαφνικά. Σε αυτό το «ξαφνικά» θέλω να εστιάσω, σε συνδυασμό με το κλισέ των τελευταίων ημερών περί επιστροφής στον εργασιακό μεσαίωνα.
Όταν μιλάμε για επιστροφή στον οποιουδήποτε είδους μεσαίωνα, προφανώς υπονοούμε ότι κάποια στιγμή είχαμε ξεπεράσει το στάδιο του μεσαίωνα, είχαμε επιτρέψει την έλευση του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στην Ελλάδα, είχαμε δημιουργήσει μία υποτυπώδη αστική Δημοκρατία με ισχυρή αστική τάξη και ισχυρά θεσμικά και νομοθετικά όργανα που λειτουργούσαν υπέρ των εργασιακών δικαιωμάτων αυτής της τάξης. Με το συμπάθιο δηλαδή, αλλά όποιος έχει τέτοια γνώμη, μάλλον βρίσκεται σε κάποια χρονική διάσταση αρκετούς αιώνες πριν τον πραγματικό μεσαίωνα.
Συμπεραίνει λοιπόν κανείς, ότι κάποιοι άνθρωποι είτε είχαν μαύρα μεσάνυχτα για το εργασιακό καθεστώς στην Ελλάδα τα τελευταία 10 – 15 χρόνια, είτε σκοπίμως επέλεγαν να έχουν μαύρα μεσάνυχτα αφού η δική τους θέση προφανώς ήταν καλά αμειβόμενη, είχε προοπτικές ανάπτυξης, αξιολογούταν δίκαια από κάποιο αντικειμενικό σύστημα αξιολόγησης και δεν υπέκυπτε σε κανενός είδους «αφεντικίστικους» εκβιασμούς. Δυστυχώς, τα νέα για όλους αυτούς είναι ότι τέτοιου είδους θέσεις σπάνιζαν ούτως ή άλλως, ενώ τα φοβερά «διαφωτισμένα» δικαιώματα τύπου κλαδικών και συλλογικών συμβάσεων στον ιδιωτικό τομέα στόλιζαν το γραφείο του λογιστηρίου καθαρά για λόγους ξεκαρφώματος σε περίπτωση ελέγχου της επιθεώρησης εργασίας. Προφανώς όμως, για να έχει κανείς τόσο μαύρα μεσάνυχτα, είτε δουλεύει στο Δημόσιο, είτε έχει μπλέξει τη θεωρία με την πράξη σε σημείο που δεν έχει καμία επαφή με το πραγματικό εργασιακό περιβάλλον.
Όποιος φωνάζει σήμερα για επιστροφή στον εργασιακό μεσαίωνα και άλλα τέτοια τσιτάτα, προφανώς παραβλέπει ότι εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα διαγεννεακής δικαιοσύνης για το οποίο φωνάζει καθημερινά μία ολόκληρη γενιά˙ αυτή που έχει γίνει ευρέως γνωστή ως «γενιά των 700 ευρώ». Παραβλέπει το γεγονός ότι επί της ουσίας η εργατική νομοθεσία εφαρμοζόταν μόνο σε περιπτώσεις που κάποιοι «γενναίοι» εργαζόμενοι τολμούσαν να κάνουν καταγγελίες στην επιθεώρηση εργασίας, εάν και εφόσον δούλευαν με σύμβαση εργασίας και όχι με δελτία παροχής υπηρεσιών, εξασφαλίζοντας όμως αργότερα σίγουρο εξιτήριο από την επιχείρηση. Παραβλέπει το γεγονός ότι στις οικογενειοκρατικές και «κουμπαρίστικες» επιχειρήσεις, κανένας νέος εργαζόμενος δεν αξιολογούνταν για τις ικανότητές του αλλά για το πόσο νέος ήταν σε σχέση με τους «παλαίουρες». «Ο στρατός είναι το μεγαλύτερο σχολείο της ζωής» δεν λέει το ρητό ακόμα και σήμερα; Παραβλέπει επίσης το γεγονός ότι κάθε νέα πρόσληψη, επί του πρακτέου είχε προφορικές συμφωνίες μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, που κατά κανόνα δεν είχαν καμία σχέση με τις συμβάσεις που αποστέλλονταν στους αρμόδιους κρατικούς φορείς.
Κυρίως όμως, παραβλέπει το γεγονός ότι ο εργασιακός μεσαίωνας βρισκόταν ούτως ή άλλως μέσα στη συντριπτική πλειοψηφία των συνειδήσεων και της νοοτροπίας των επιχειρηματιών αυτής της χώρας, αλλά και του ίδιου του Κράτους που ουδέποτε συνέδεσε τις απολαβές των εργαζομένων με την πραγματική παραγωγή. Με ελάχιστες εξαιρέσεις στις οποίες εφαρμόζονται πιο σύγχρονες θεωρίες διοίκησης αλλά και οι στοιχειώδεις αρχές διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, οι περισσότερες επιχειρήσεις λειτουργούν με τη νοοτροπία φάμπρικας του 19ου αιώνα: Έχω τον υποδεέστερο υπάλληλο και όσο περικόβω από το κόστος της μισθοδοσίας, τόσο μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους μπορώ να έχω για ολόκληρη την εταιρία. Χωρίς περιθώρια εξέλιξης, συνεχούς επιμόρφωσης, διασύνδεσης αμοιβής με την παραγωγικότητα και ουσιαστικής μισθολογικής ή ιεραρχικής προαγωγής.
Ο εργασιακός μεσαίωνας λοιπόν υπήρχε στην Ελλάδα χρόνια τώρα. Απλά για αυτόν φώναζαν μόνο κάποιες «μειονότητες» νεαρότερης ηλικίας που κατηγορήθηκαν και ως δειλοί ή γραφικοί, επειδή αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό για πιο αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Μετά από ορισμένες ευνοϊκές ρυθμίσεις που εξασφάλισαν κάποια εργασιακά δικαιώματα και κεκτημένα, η πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού αλλά και ολόκληρη η κοινωνία βολεύτηκαν στις δάφνες τους ξεχνώντας ότι τα θεμέλια που στήριζαν ολόκληρη την παραγωγή ήταν σαθρά, για τον απλούστατο λόγο ότι η σαπίλα δεν άγγιζε το δικό τους πορτοφόλι. Τώρα όμως που καταρρέει το οικοδόμημα, μιλάνε για επιστροφή στον μεσαίωνα. Άλλο ένα λαμπρό παράδειγμα έλλειψης συλλογικής συνείδησης, τα αποτελέσματα του οποίου σκάνε στα μούτρα της ελληνικής κοινωνίας. Και δυστυχώς για όλους αυτούς, το εγγύς μέλλον έχει ακόμα πολλά σκασίματα…
