Χθες, λέει, ήταν μία blog action day κατά της φτώχειας. Δηλαδή μια μέρα που όλοι οι bloggers καλό θα ήταν να αναφέρουν το ζήτημα της φτώχειας, ώστε όλοι οι επισκέπτες τους να θυμηθούν ότι υπάρχει και αυτό το ζήτημα, να πουν «πω πω, κοίτα σε τι χάλια κόσμο ζούμε», και αφού δουν τα στατιστικά με διάφορα κατά κεφαλήν εισοδήματα επί των ΑΕΠ διαφόρων τριτοκοσμικών κρατών, και φωτογραφίες από σκελετωμένα παιδάκια, να αισθανθούν ολίγες τύψεις.
Και κοίτα να δεις ένα περίεργο μεταφυσικό πράγμα ε; Χθες ήταν μόλις που έγραψα για τον «ευτυχισμένο υποκριτή». Ήταν τελείως τυχαίο, αλλά εκ των υστέρων βλέπω πως ίσως τελικά να έγραψα και το πιο αρμόζον θέμα για τη συγκεκριμένη μέρα.
Καταρχάς, έχω ένα θέμα με τις «ειδικές μέρες». Δεν μου κάθονται καλά. Μου θυμίζουν κάτι σε εορτολόγιο, ή μάλλον μία γενικότερη ανθρωποκεντρική ψωροπερήφανη αρλουμπολογία για να περνάει η μέρα πιο ευχάριστα και ευσυνείδητα. Δηλαδή, η πλούσια μειοψηφία της ανθρωπότητας θα έπρεπε να ευαισθητοποιηθεί για την φτωχή πλειοψηφία. Μόνο χτες όμως. Σήμερα θα πρέπει να ευαισθητοποιηθεί για κάτι άλλο, και αύριο για κάτι παρά-άλλο. Υποθέτω, λοιπόν, πως όποιος έχει το ετήσιο ημερολόγιο με τις ειδικές ημέρες (που παρεμπιπτόντως αυτές του ΟΗΕ καλύπτουν κάθε μία ημέρα του έτους), μπορεί να χωρίζει και τις ευαισθητοποιήσεις του ανάλογα, ώστε όταν χρειάζεται, να γίνεται λίγο πιο συναισθηματικός (φτώχεια, πόλεμοι, πείνα, κοκ), αλλά την επομένη μέρα ίσως να πρέπει να γίνει λίγο πιο πρακτικός (οικονομία στο ρεύμα, οικονομία στο νερό, δεντροφύτευση, κοκ).
Εκτός, από την ετοιμότητα για διαφορετικού είδους δράση (συναισθηματική ή πρακτική), φαντάζομαι θα πρέπει να είναι και συνειδησιακά έτοιμος. Έτσι για παράδειγμα, την ημέρα κατά της φτώχειας να στείλει ένα κατιτίς σε καμιά UNICEF ή κάποια ΜΚΟ. Την ημέρα κατά του φαινόμενου του θερμοκηπίου, να πάρει και το Μετρό. Τις υπόλοιπες μέρες όμως, φαντάζομαι πως δεν θα κάνει κάτι από αυτά, γιατί θα έχει άλλες action days για να πράξει ανάλογα.
Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να δω κάτι ουσιώδες στις ειδικές action days. Εάν μιλάμε για αφύπνιση της συλλογικής συνείδησης, τότε αυτή δεν γίνεται μέσω κονσερβοποιημένων εορτών. Εάν μιλάμε για απλή ενημέρωση, γιατί άραγε αυτή η ενημέρωση δεν συνεχίζει κάθε μέρα; Μήπως επειδή τελικά κανείς μας δεν έχει διάθεση για κάτι τέτοιο, ή επειδή όλοι μας έχουμε καλύτερα πράγματα να ασχοληθούμε όπως τη δική μας επιβίωση; Εκεί όμως δεν έγκειται η έξυπνη προώθηση νέων ιδεών και ανάλογων πράξεων; Πώς δηλαδή θα ενσωματωθεί το περιεχόμενο μίας οποιασδήποτε action day, στην προσωπική καθημερινότητα ενός ανθρώπου που τον αφορά;
Διότι, ο άνθρωπος που παίρνει το Μετρό την «Πανευρωπαϊκή Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο», και τις υπόλοιπες 364 ημέρες οδηγάει την ίδια διαδρομή, έχει ήσυχη τη συνείδησή του. Οπότε εκτός από τα αέρια θερμοκηπίου, απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα και μεγάλη ποσότητα βλακείας. Αντίστοιχα, ο άνθρωπος που «βομβαρδίζεται», για μία μέρα, από σλόγκαν κατά της φτώχειας, αλλά την επόμενη συνεχίζει τις καταναλωτικές του συνήθειες, πάλι απελευθερώνει στην Αγορά παρόμοια ποσότητα βλακείας. Κυρίως όμως έχει τη συνείδησή του ήσυχη, επειδή μπορεί χθες και να έστειλε 50 ευρώ στη UNICEF.
Κατά δεύτερον, η φτώχεια είναι ένα σχετικό μέγεθος που δεν εξαρτάται μόνο από το κατά κεφαλήν εισόδημα, ή άλλα οικονομικά μεγέθη μιας κοινωνίας. Εξαρτάται και από πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες που διέπουν τις αξίες της εκάστοτε κοινωνίας. Προς απογοήτευση πολλών «φιλεύσπλαχνων» και αλτρουιστών συνανθρώπων μας, υπάρχουν πολλές χιλιάδες διαφορετικές κουλτούρες σε ολόκληρο τον πλανήτη με διαφορετικές αξίες σε θέματα όπως η ποιότητα ζωής, η φτώχια, ο πλούτος, ο θάνατος κλπ. Πώς μπορείς για παράδειγμα να εξηγήσεις σε έναν κλασσικό δυτικό, ότι στη Νότια Αφρική υπάρχουν κοινωνίες που γνωρίζουν για τον ιό του AIDS, αλλά συνεχίζουν το σεξ χωρίς προστασία επειδή το θεωρούν πιο ιερό και από τη ζωή;
Ένας φτωχός Αμερικάνος, έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Έλληνα, που έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Μεξικάνο, που έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Κουβανό, που έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Σουδανέζο. Άλλες ανάγκες, απαιτήσεις και ηθικές αξίες έχει ο ένας, και άλλες ο άλλος.
Όμως εκεί έγκειται το όλο πρόβλημα της δυτικής νοοτροπίας. Αυτή η αλαζονεία και η έπαρση γνώσης σε θέματα ηθικής και ορθής δικαιοσύνης. Αυτή η συνεχής προσπάθεια της επιβολής των δυτικών «πολιτισμένων» αξιών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το σύνδρομο της Ιεραποστολής, πάντα με αγαθές προθέσεις, αλλά ταυτόχρονα επικερδείς, μέσα στις οποίες ανέκαθεν κρύβονταν και απατεώνες. Τόσοι αιώνες σφαγών, εκμετάλλευσης και σκλαβιάς, και εμείς ακόμα συμπεριφερόμαστε ως οι υπεράνω όλων που έχουν δικαίωμα να εκφράζουν άποψη για το τι είναι φτώχεια και τι όχι. Πάντα βάσει των δικών μας υποκειμενικών αξιών.
Λυπάμαι που θα στο πω, αλλά η ευαισθησία σου για την φτώχεια σε μία χώρα κάτι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά δεν λέει τίποτα απολύτως. Τα 50 ευρώ που έστειλες, κατά μία πολύ μεγάλη πιθανότητα θα καταλήξουν σε κάποιον διεφθαρμένο δημόσιο υπάλληλο της αντίστοιχης χώρας. Το παιδάκι που πληρώνεται με 1 δολάριο την ημέρα για να ράβει αθλητικά παπούτσια, πληρώνεται επίσης 1 δολάριο για να στοιβάζει μνήμες RAM σε κούτες. Σαν μία απ’ αυτές τις μνήμες που αυτή τη στιγμή έχει ο υπολογιστής σου. Μην μου πουλάς λοιπόν υποκρισία για την ευαισθησία σου απέναντι στη φτώχεια.
Αν θέλεις να είσαι δίκαιος με την υπόληψή σου, πρέπει να αναγνωρίζεις τα ανούσια λούσα των πλουσίων, αλλά ταυτόχρονα και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών και των κοινωνιών.
Αν πραγματικά θέλεις να κάνεις κάτι, θα πρέπει πρώτα να αλλάξεις εσύ. «Πρέπει να καταστρέψεις τον δικό σου πολιτισμό», όπως διάβασα κάπου αλλού. Αλλά ακόμα και για να φτάσεις εκεί, πρέπει πρώτα να καταστρέψεις τον εαυτό σου. Εάν μπορείς να το κάνεις, έχει καλώς, αν όχι, πάλι έχει καλώς αρκεί να είσαι ειλικρινής. Για να είσαι ειλικρινής τόσο απέναντι στον εαυτό σου, όσο και στους άλλους, θα πρέπει να βλέπεις κατάματα αυτά που συμβαίνουν στον περίγυρό σου. Η δική σου κοινωνία έχει σοβαρά προβλήματα που χρειάζονται εξίσου όλη αυτή την αλληλεγγύη και συλλογική συνείδηση. Επί της παρούσης, οι αξίες και η κατάσταση της δικής σου κοινωνίας, (αυτή που στην τελική βιώνεις εσύ και στην οποία θα μεγαλώσουν τα παιδιά σου), κλονίζονται το ίδιο ισχυρά όπως η φτώχεια κλονίζει τη δική σου και μίαν άλλη κοινωνία. Εάν δεν μπορείς να φτιάξεις το δικό σου σπίτι, με τι αξιώσεις θα επιχειρήσεις να φτιάξεις και του γείτονα;
Και κοίτα να δεις ένα περίεργο μεταφυσικό πράγμα ε; Χθες ήταν μόλις που έγραψα για τον «ευτυχισμένο υποκριτή». Ήταν τελείως τυχαίο, αλλά εκ των υστέρων βλέπω πως ίσως τελικά να έγραψα και το πιο αρμόζον θέμα για τη συγκεκριμένη μέρα.
Καταρχάς, έχω ένα θέμα με τις «ειδικές μέρες». Δεν μου κάθονται καλά. Μου θυμίζουν κάτι σε εορτολόγιο, ή μάλλον μία γενικότερη ανθρωποκεντρική ψωροπερήφανη αρλουμπολογία για να περνάει η μέρα πιο ευχάριστα και ευσυνείδητα. Δηλαδή, η πλούσια μειοψηφία της ανθρωπότητας θα έπρεπε να ευαισθητοποιηθεί για την φτωχή πλειοψηφία. Μόνο χτες όμως. Σήμερα θα πρέπει να ευαισθητοποιηθεί για κάτι άλλο, και αύριο για κάτι παρά-άλλο. Υποθέτω, λοιπόν, πως όποιος έχει το ετήσιο ημερολόγιο με τις ειδικές ημέρες (που παρεμπιπτόντως αυτές του ΟΗΕ καλύπτουν κάθε μία ημέρα του έτους), μπορεί να χωρίζει και τις ευαισθητοποιήσεις του ανάλογα, ώστε όταν χρειάζεται, να γίνεται λίγο πιο συναισθηματικός (φτώχεια, πόλεμοι, πείνα, κοκ), αλλά την επομένη μέρα ίσως να πρέπει να γίνει λίγο πιο πρακτικός (οικονομία στο ρεύμα, οικονομία στο νερό, δεντροφύτευση, κοκ).
Εκτός, από την ετοιμότητα για διαφορετικού είδους δράση (συναισθηματική ή πρακτική), φαντάζομαι θα πρέπει να είναι και συνειδησιακά έτοιμος. Έτσι για παράδειγμα, την ημέρα κατά της φτώχειας να στείλει ένα κατιτίς σε καμιά UNICEF ή κάποια ΜΚΟ. Την ημέρα κατά του φαινόμενου του θερμοκηπίου, να πάρει και το Μετρό. Τις υπόλοιπες μέρες όμως, φαντάζομαι πως δεν θα κάνει κάτι από αυτά, γιατί θα έχει άλλες action days για να πράξει ανάλογα.
Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να δω κάτι ουσιώδες στις ειδικές action days. Εάν μιλάμε για αφύπνιση της συλλογικής συνείδησης, τότε αυτή δεν γίνεται μέσω κονσερβοποιημένων εορτών. Εάν μιλάμε για απλή ενημέρωση, γιατί άραγε αυτή η ενημέρωση δεν συνεχίζει κάθε μέρα; Μήπως επειδή τελικά κανείς μας δεν έχει διάθεση για κάτι τέτοιο, ή επειδή όλοι μας έχουμε καλύτερα πράγματα να ασχοληθούμε όπως τη δική μας επιβίωση; Εκεί όμως δεν έγκειται η έξυπνη προώθηση νέων ιδεών και ανάλογων πράξεων; Πώς δηλαδή θα ενσωματωθεί το περιεχόμενο μίας οποιασδήποτε action day, στην προσωπική καθημερινότητα ενός ανθρώπου που τον αφορά;
Διότι, ο άνθρωπος που παίρνει το Μετρό την «Πανευρωπαϊκή Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο», και τις υπόλοιπες 364 ημέρες οδηγάει την ίδια διαδρομή, έχει ήσυχη τη συνείδησή του. Οπότε εκτός από τα αέρια θερμοκηπίου, απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα και μεγάλη ποσότητα βλακείας. Αντίστοιχα, ο άνθρωπος που «βομβαρδίζεται», για μία μέρα, από σλόγκαν κατά της φτώχειας, αλλά την επόμενη συνεχίζει τις καταναλωτικές του συνήθειες, πάλι απελευθερώνει στην Αγορά παρόμοια ποσότητα βλακείας. Κυρίως όμως έχει τη συνείδησή του ήσυχη, επειδή μπορεί χθες και να έστειλε 50 ευρώ στη UNICEF.
Κατά δεύτερον, η φτώχεια είναι ένα σχετικό μέγεθος που δεν εξαρτάται μόνο από το κατά κεφαλήν εισόδημα, ή άλλα οικονομικά μεγέθη μιας κοινωνίας. Εξαρτάται και από πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες που διέπουν τις αξίες της εκάστοτε κοινωνίας. Προς απογοήτευση πολλών «φιλεύσπλαχνων» και αλτρουιστών συνανθρώπων μας, υπάρχουν πολλές χιλιάδες διαφορετικές κουλτούρες σε ολόκληρο τον πλανήτη με διαφορετικές αξίες σε θέματα όπως η ποιότητα ζωής, η φτώχια, ο πλούτος, ο θάνατος κλπ. Πώς μπορείς για παράδειγμα να εξηγήσεις σε έναν κλασσικό δυτικό, ότι στη Νότια Αφρική υπάρχουν κοινωνίες που γνωρίζουν για τον ιό του AIDS, αλλά συνεχίζουν το σεξ χωρίς προστασία επειδή το θεωρούν πιο ιερό και από τη ζωή;
Ένας φτωχός Αμερικάνος, έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Έλληνα, που έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Μεξικάνο, που έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Κουβανό, που έχει τεράστια διαφορά από έναν φτωχό Σουδανέζο. Άλλες ανάγκες, απαιτήσεις και ηθικές αξίες έχει ο ένας, και άλλες ο άλλος.
Όμως εκεί έγκειται το όλο πρόβλημα της δυτικής νοοτροπίας. Αυτή η αλαζονεία και η έπαρση γνώσης σε θέματα ηθικής και ορθής δικαιοσύνης. Αυτή η συνεχής προσπάθεια της επιβολής των δυτικών «πολιτισμένων» αξιών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το σύνδρομο της Ιεραποστολής, πάντα με αγαθές προθέσεις, αλλά ταυτόχρονα επικερδείς, μέσα στις οποίες ανέκαθεν κρύβονταν και απατεώνες. Τόσοι αιώνες σφαγών, εκμετάλλευσης και σκλαβιάς, και εμείς ακόμα συμπεριφερόμαστε ως οι υπεράνω όλων που έχουν δικαίωμα να εκφράζουν άποψη για το τι είναι φτώχεια και τι όχι. Πάντα βάσει των δικών μας υποκειμενικών αξιών.
Λυπάμαι που θα στο πω, αλλά η ευαισθησία σου για την φτώχεια σε μία χώρα κάτι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά δεν λέει τίποτα απολύτως. Τα 50 ευρώ που έστειλες, κατά μία πολύ μεγάλη πιθανότητα θα καταλήξουν σε κάποιον διεφθαρμένο δημόσιο υπάλληλο της αντίστοιχης χώρας. Το παιδάκι που πληρώνεται με 1 δολάριο την ημέρα για να ράβει αθλητικά παπούτσια, πληρώνεται επίσης 1 δολάριο για να στοιβάζει μνήμες RAM σε κούτες. Σαν μία απ’ αυτές τις μνήμες που αυτή τη στιγμή έχει ο υπολογιστής σου. Μην μου πουλάς λοιπόν υποκρισία για την ευαισθησία σου απέναντι στη φτώχεια.
Αν θέλεις να είσαι δίκαιος με την υπόληψή σου, πρέπει να αναγνωρίζεις τα ανούσια λούσα των πλουσίων, αλλά ταυτόχρονα και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών και των κοινωνιών.
Αν πραγματικά θέλεις να κάνεις κάτι, θα πρέπει πρώτα να αλλάξεις εσύ. «Πρέπει να καταστρέψεις τον δικό σου πολιτισμό», όπως διάβασα κάπου αλλού. Αλλά ακόμα και για να φτάσεις εκεί, πρέπει πρώτα να καταστρέψεις τον εαυτό σου. Εάν μπορείς να το κάνεις, έχει καλώς, αν όχι, πάλι έχει καλώς αρκεί να είσαι ειλικρινής. Για να είσαι ειλικρινής τόσο απέναντι στον εαυτό σου, όσο και στους άλλους, θα πρέπει να βλέπεις κατάματα αυτά που συμβαίνουν στον περίγυρό σου. Η δική σου κοινωνία έχει σοβαρά προβλήματα που χρειάζονται εξίσου όλη αυτή την αλληλεγγύη και συλλογική συνείδηση. Επί της παρούσης, οι αξίες και η κατάσταση της δικής σου κοινωνίας, (αυτή που στην τελική βιώνεις εσύ και στην οποία θα μεγαλώσουν τα παιδιά σου), κλονίζονται το ίδιο ισχυρά όπως η φτώχεια κλονίζει τη δική σου και μίαν άλλη κοινωνία. Εάν δεν μπορείς να φτιάξεις το δικό σου σπίτι, με τι αξιώσεις θα επιχειρήσεις να φτιάξεις και του γείτονα;
