Εδώ και πολλά χρόνια - καμιά εικοσαριά για την ακρίβεια, η μόνη χρήση που έχω για την τηλεόραση είναι ως «ακουμπιστίρι» διαφόρων πραγμάτων. Κοινώς, δεν ανοίγει ποτέ, εκτός αν τύχει να έχει κανένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, αλλά και αυτό για 10-20 λεπτά συντροφιάς, όσο δηλαδή κρατάει το γεύμα που ενδεχομένως να έχω εκείνη την ώρα.
Πριν λίγες μέρες, βρέθηκα σε κάποια μέρη που τύχαινε να παίζει η τηλεόραση, σε διάφορες ώρες της ημέρας και σε διαφορετικά κανάλια, «πρωτοκλασάτα» και μη. Δεν έχω συνέλθει ακόμα από τα απανωτά σοκ που λάμβαναν χώρα στον εγκέφαλό μου, αλλά κυρίως δεν έχω συνέλθει από το σοκ της σκέψης ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας ψυχαγωγείται, ενημερώνεται, συγκινείται και γενικώς ζει μέσω της τηλεόρασης.
Πρωινάδικα με παντελώς ανούσιες συζητήσεις και κουτσομπολιό τελευταίας κατηγορίας. Ειδήσεις κακής ποιότητας, με κάκιστους δημοσιογράφους σε μία ανελέητη παραθυρομανία άνευ ουσίας όπου μόνο η κακοφωνία επικρατεί, και ρεπορτάζ φόβου, τρόμου και υπερβολικής τραγωδίας υπό τη συνοδεία δραματικών βιολιών σε μινόρε. Ελληνικές κωμωδίες με φωνακλάδες, υστερικούς χαρακτήρες και ελληνικές «δραματικές» σειρές με ανούσια προβλήματα σε υψηλά κοινωνικά στρώματα, όλα μαζί υπό την αισθητική μίας κακής ηθοποιίας και σκηνοθεσίας που δεν τολμάει να κάνει καμία υπέρβαση εδώ και 30 χρόνια. Εμετικά reality shows με ανθρώπους που δεν έχουν σε τίποτα να χάσουν την αξιοπρέπειά τους μέσα σε δέκα λεπτά. Σάτιρα που κινείται κάπου ανάμεσα σε κατινίστικο λαϊκισμό και γυμνασιακό χιούμορ. Κοινότυπες διαφημίσεις με κόλπα marketing που θυμίζουν τον προηγούμενο αιώνα και γενικώς ένα τηλεοπτικό promotion για ένα είδος ζωής, πιο πλαστικό και από το κουκλόσπιτο της Barbie.
Το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι τόσο η καθεαυτό ποιότητα της τηλεόρασης, όσο ο τρόπος που αυτή η «ποιότητα» συγχωνεύεται με την πραγματικότητα˙ το γεγονός ότι όλα αυτά είναι φυσιολογικά! Όταν ανοίγεις την ελληνική τηλεόραση, εισέρχεσαι σε έναν κόσμο τόσο ψεύτικο και επίπλαστο, σε σημείο που πλέον δεν μπορείς να αντιληφθείς και να βιώσεις σωστά τον πραγματικό. Ξαφνικά τα στερεότυπα ανθρώπων είναι περιορισμένα και μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού. Η κοινή αισθητική βιάζεται σε τέτοιο βαθμό που δύσκολα γίνεται αναγνωρίσιμη, ενώ παντού υπάρχει μία διάχυτη μιζέρια, με διαλείμματα φτηνού χιούμορ και επίπλαστου lifestyle. Η «κοινή γνώμη» και ο «απλός πολίτης» είναι οι βασικοί ήρωες της τηλεόρασης. Το πρώτο εκφράζει τον τρόπο που πρέπει να σκέφτεται κάποιος, ενώ το δεύτερο αποτελεί το πρότυπο του μέσου Έλληνα που πρέπει να έχουμε όλοι μέσα μας. Δεν είναι τυχαίο που η θείτσα φοβάται να βγει από το σπίτι της, που τα καφενεία αναλώνονται σε ανούσιες συζητήσεις της χθεσινοβραδινής παραθυρομαχίας, και που τα πρότυπα ανθρώπων τείνουν απεγνωσμένα σε μία προσέγγιση με τους τελειωμένους των reality. Μιζέρια, υστερία, βιτρίνα και πλαστικό παντού. Αυτά είναι τα εφόδια που αποκομίζει ένας τηλεθεατής, και φυσικά τα μεταφέρει στην κανονική του ζωή.
Υπάρχει πάντα και το αιώνιο φιλοσοφικό ερώτημα τύπου «αυγό-κότα». Η τηλεόραση διαμορφώνει τη συνείδηση της κοινωνίας ή οι ανάγκες της κοινωνίας διαμορφώνουν την τηλεόραση; Γνώμη μου είναι, ότι αυτά τα δύο εναλλάσσονται σε ένα ατελείωτο σπιράλ (με κατεύθυνση προς τα κάτω φυσικά). Ό,τι και να ισχύει όμως στην πραγματικότητα, το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι η μιζέρια, ή υστερία, η βιτρίνα και το πλαστικό ανακυκλώνονται συνεχώς στην πραγματική ζωή τριγύρω μας, με την τηλεόραση να εκπέμπει τεράστιες ποσότητες από δαύτα καθημερινά μέσα σε όλα σχεδόν τα σπίτια. Και αυτό θεωρείται κοινώς αποδεκτό και άκρως φυσιολογικό. Δεν είναι τυχαίο που αν πεις σε κάποιον ότι δεν βλέπεις τηλεόραση, σε κοιτάει με δυσπιστία σαν εξωγήινος.
