Ως εξελιγμένη ανθρώπινη κοινωνία, που υποτίθεται ότι έχει ζυμωθεί μετά από χιλιάδες χρόνια εξέλιξης πολιτισμικών στοιχείων, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που η έννοια της βίας είναι πλέον ξεκάθαρη. Προς αυτή την κατεύθυνση δημιουργήθηκαν και οι έννοιες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των διαφορετικών ειδών Δικαίου κλπ. Γι’ αυτό το λόγο, όταν μιλάμε για τη βία αναφερόμαστε στα πολιτισμικά χαρακτηριστικά αυτής και όχι τα ζωικά. Για παράδειγμα ένας βιασμός είναι ένα γεγονός, που πριν αρκετούς αιώνες μπορεί να μην θεωρούνταν βίαιο, καθώς η κοινωνία ενδεχομένως να μην είχε ωριμάσει πολιτισμικά ώστε να δει τη βιαιότητα ενός βιασμού. Άρα αλλιώς νοείται η βία σήμερα, αλλιώς πριν δύο αιώνες, αλλιώς πριν δύο χιλιετίες και αλλιώς θα νοείται μετά από δύο αιώνες.
Σε κάθε μεταβατικό στάδιο, υπήρχαν άνθρωποι που ήταν κοινωνικά πιο ευαισθητοποιημένοι και έπαιρναν την πρωτοβουλία να κατηγοριοποιήσουν διάφορες καταστάσεις ως «βίαιες» και αντίστοιχα να προσαρμόσουν τους Νόμους των εκάστοτε κοινωνιών προς αυτή την κατεύθυνση. Κάπως έτσι ωριμάσαμε και φτάσαμε και στην περιβόητη Χάρτα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Κάπως έτσι συνεχίζουμε να ωριμάζουμε ώστε σε 1-2 αιώνες να κατακρίνουμε και άλλα γεγονότα που σήμερα μας φαίνονται φυσιολογικά. Άλλωστε ήδη έχουν έρθει στο προσκήνιο της κοινωνικής καταδίκης, μορφές βίας όπως η ψυχολογική, η λεκτική, η συναισθηματική κλπ.
Μπορεί τα επίσημα πρόσωπα, οι πολιτικοί και οι ένθερμοι οπαδοί της ειρηνικής διαδήλωσης να βιάστηκαν να καταδικάσουν όλα τα βίαια επεισόδια των ημερών, αλλά οι απόψεις τους εκτός από ισοπεδωτικές, είναι και ελαφρώς επιφανειακές. Εννοείται ότι κάθε λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος καταδικάζει τη βία από όπου και αν προέρχεται, όμως η καταδίκη και η δικαιολόγηση είναι δύο διαφορετικά πράγματα.
Παρένθεση: Είναι τουλάχιστον υποκριτικό, άνθρωποι ή ομάδες που μιλάνε για τα τελευταία γεγονότα ως «κοινωνική εξέγερση», να παραγνωρίζουν ότι τα συγκεκριμένα γεγονότα δεν θα είχαν την υπόσταση της εξέγερσης χωρίς τα βίαια επεισόδια. Συλλαλητήρια, πορείες και συναυλίες αλληλεγγύης πάντα συνέβαιναν. Όμως το φλεγόμενο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, οι φωτιές, τα οδοφράγματα, τα σπασίματα και γενικώς τα βίαια επεισόδια που σημειώθηκαν, ήταν αυτά που έκαναν τους πάντες να μιλάνε για «λαϊκή οργή», «εξέγερση», κλπ. Κλείνει η παρένθεση.
Μία πολύ trendy φράση των ημερών είναι: «Η βία φέρνει βία». Αν εξαιρέσουμε ιδιάζοντα περιστατικά ψυχολογικού ενδιαφέροντος και μιλώντας κοινωνιολογικά, τελικά η σωστή φράση είναι: «Μόνο η βία φέρνει βία». Όταν μάλιστα βλέπουμε σε τόσο μαζικό επίπεδο τα βίαια επεισόδια των τελευταίων ημερών, φυσικά και μιλάμε κοινωνιολογικά. Άρα από ποια βία προήλθε η βία της πέτρας και της μολότοφ;
Σε μία χαοτική κοινωνία που έχει τα χαρακτηριστικά ζούγκλας και ανομίας, όπως η ελληνική, η βία εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές σε κάθε στάδιο της ζωής ενός ανθρώπου που ζει στην Ελλάδα. Από τα νεαρά χρόνια, μέσω του καθεστώτος της απαρχαιωμένης παιδείας, μέχρι τον κοινωνικό αποκλεισμό στην Τρίτη ηλικία, ο Έλληνας πολίτης βιώνει συνεχώς τη βία σε διάφορες μορφές.
Το γεγονός ότι ο ατομικισμός διέπει ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, προετοιμάζει πολίτες που εγκλωβίζονται στο στενό τους προσωπικό συμφέρον σα να μην είναι μέρος μίας ευρύτερης κοινωνίας. Ο κοινωνικός αποκλεισμός αυτού του είδους, ενισχύεται με ένα ανύπαρκτο σχεδόν Κράτος που κινείται με αργούς ρυθμούς και αντιμετωπίζει τον πολίτη περισσότερο ως παράσιτο παρά ως δυναμική μονάδα με προσωπικότητα, ισονομία και συνταγματικά δικαιώματα. Έτσι καλλιεργείται η συνεχής καχυποψία, ο φόβος, η ανασφάλεια, ο ρατσισμός και η αναίτια επιθετικότητα. Πέντε στοιχεία ψυχολογικής βίας που είναι αρκετά να συντηρήσουν και άλλα αρνητικά συναισθήματα στην καθημερινότητα του καθενός.
Η προσπάθεια τόσο του Κράτους, όσο και της ευρύτερης κοινωνίας για κοινωνική συνοχή, γίνεται κατά κανόνα μέσω του συμβατικού εθνικισμού, που πολλές φορές αγγίζει και τα όρια του κακώς νοούμενου εθνικισμού. Ένας συμβατικός εθνικισμός που συνεχώς τροφοδοτείται στην κοινωνία από την Παιδεία, από λαϊκίστικες πολιτικές τοποθετήσεις, την Εκκλησία, διαφόρων ειδών ψυχοπαθή ακροδεξιά στοιχεία, και τα ΜΜΕ. Υποτίθεται ότι ο κακώς νοούμενος εθνικισμός έχει απομακρυνθεί από την Παιδεία μας. Υποτίθεται ότι σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος και τα ΜΜΕ τον καταδικάζουν, αλλά τελικά δεν χάνουν ευκαιρίες να συνεχίσουν να τον σερβίρουν «κάτω από το τραπέζι».
Στην πραγματικότητα, το ελληνικό κράτος είναι τόσο εθνικιστικό, που όταν η Κα. Γιαννάκου επιχείρησε να εισάγει πιο εκσυγχρονισμένα παιδαγωγικά δεδομένα, μέσω επιστημονικών παιδαγωγικών επιτροπών, μακριά από παπάδες και ψωροπερήφανους εθνικιστές, η Κυβέρνηση και ο λαός σύσσωμοι την «εξόρισαν» εκτός πολιτικής με συνοπτικές διαδικασίες. Διότι οι προτεινόμενες αλλαγές στο βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού φάνηκαν να αντιτίθενται στα εθνικά συμφέροντα, τα οποία θεωρούσαν απαράδεκτο ένα παιδί 11 χρονών να μαθαίνει για «συνωστισμό στο λιμάνι της Σμύρνης», αντί για σφαγές, βιασμούς, και φωτιές από τους αφηνιασμένους, αιώνιους και ορκισμένους εχθρούς της πατρίδας! Η εθνικιστική προπαγάνδα μέσω προβολής και ανάδειξης της βίας σε παιδιά Δημοτικού όμως, ουδέποτε έγινε θέμα.
Ουδέποτε, άλλωστε έγινε θέμα η βία του εξευτελισμού και των δυσκολιών που συναντούν οι μετανάστες σε αυτή τη χώρα. Όπως δεν έγινε ποτέ θέμα η βία του «φυσιολογικού» μεριδίου της κοινωνίας απέναντι σε κάθε είδους κοινωνικές μειονότητες. Και εννοείται ότι η ασυδοσία, η βία και οι ατιμώρητες φασιστικές τακτικές της Αστυνομίας, πάντα έμπαιναν κάτω από το χαλάκι των μεμονωμένων περιστατικών.
Η βία της κατακρεούργησης του περιβάλλοντος, και οι πυρκαγιές, όχι μόνο με την ανέχεια αλλά και με την ενεργό υποβοήθηση του Κράτους, συνεχίζει μία ανοδική πορεία στην οποία έχει εμπλακεί σχεδόν ολόκληρη η ελληνική επικράτεια.
Μέσα σε όλα αυτά, που οι περισσότεροι προτιμούν να κρατούν τα μάτια κλειστά, έρχεται η βία της αναξιοκρατίας στην επαγγελματική σταδιοδρομία σχεδόν όλων. Οι γνώσεις και η εμπειρία είναι πολύ πιθανό να μην έχουν καμία σημασία μπροστά στο βύσμα. Δεν είναι άραγε βίαιος ο εκτοπισμός μας από ένα βύσμα; Δεν είναι μία μορφή βίας η συνεχής αβεβαιότητα και η ανασφάλεια για το μέλλον, όταν οι επαγγελματικές προοπτικές σχεδόν όλων των Ελλήνων είναι περικυκλωμένες από την αναξιοκρατία; Δεν είναι άκρως υποκριτική η «ελεύθερη αγορά» της Ελλάδας, όταν κατά κανόνα μιλάμε είτε για το Δημόσιο είτε για στενοκέφαλους, εκβιαστές, τσιφλικάδες εργοδότες με οικογενειακές επιχειρήσεις; Δεν είναι μορφή βίας η έλλειψη διαγενεακής δικαιοσύνης που καραδοκεί στο τέλος της φοιτητικής ζωής όλων;
Η ελληνική οδική συμπεριφορά; Κανείς πια δεν μπορεί να διακρίνει τη βία στους εκατοντάδες θανάτους και τους χιλιάδες τραυματισμούς στους ελληνικούς δρόμους; Η διαφθορά στο σύστημα Υγείας; Αλήθεια… Εκτός από την οργή για το θάνατο της Αμαλίας, δεν μπορεί κανείς να διακρίνει τη βία στη συγκεκριμένη περίπτωση και όλα τα παρόμοια καθημερινά περιστατικά;
Η λίστα δεν εξαντλείται. Συνεχίζει και διαμορφώνεται για κάθε πολίτη αυτής της χώρας χωριστά και σε καθημερινή βάση. Ίσως και να ήρθε ο καιρός να αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους για τη βία που τους αναλογεί και να περάσουμε και εμείς στο μεταβατικό στάδιο επαναπροσδιορισμού της βίας. Να αρχίσουμε να σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα για αρχή, και να αρχίσουμε να τιμωρούμε νόμιμα και δίκαια αυτούς που είναι υπαίτιοι για την καθημερινή βία που νοιώθουμε σε διάφορες μορφές.
Μόνο η βία φέρνει τη βία. Τα ΑΜΕΑ και οι πεζοί το γνωρίζουν…
Σε κάθε μεταβατικό στάδιο, υπήρχαν άνθρωποι που ήταν κοινωνικά πιο ευαισθητοποιημένοι και έπαιρναν την πρωτοβουλία να κατηγοριοποιήσουν διάφορες καταστάσεις ως «βίαιες» και αντίστοιχα να προσαρμόσουν τους Νόμους των εκάστοτε κοινωνιών προς αυτή την κατεύθυνση. Κάπως έτσι ωριμάσαμε και φτάσαμε και στην περιβόητη Χάρτα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Κάπως έτσι συνεχίζουμε να ωριμάζουμε ώστε σε 1-2 αιώνες να κατακρίνουμε και άλλα γεγονότα που σήμερα μας φαίνονται φυσιολογικά. Άλλωστε ήδη έχουν έρθει στο προσκήνιο της κοινωνικής καταδίκης, μορφές βίας όπως η ψυχολογική, η λεκτική, η συναισθηματική κλπ.
Μπορεί τα επίσημα πρόσωπα, οι πολιτικοί και οι ένθερμοι οπαδοί της ειρηνικής διαδήλωσης να βιάστηκαν να καταδικάσουν όλα τα βίαια επεισόδια των ημερών, αλλά οι απόψεις τους εκτός από ισοπεδωτικές, είναι και ελαφρώς επιφανειακές. Εννοείται ότι κάθε λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος καταδικάζει τη βία από όπου και αν προέρχεται, όμως η καταδίκη και η δικαιολόγηση είναι δύο διαφορετικά πράγματα.
Παρένθεση: Είναι τουλάχιστον υποκριτικό, άνθρωποι ή ομάδες που μιλάνε για τα τελευταία γεγονότα ως «κοινωνική εξέγερση», να παραγνωρίζουν ότι τα συγκεκριμένα γεγονότα δεν θα είχαν την υπόσταση της εξέγερσης χωρίς τα βίαια επεισόδια. Συλλαλητήρια, πορείες και συναυλίες αλληλεγγύης πάντα συνέβαιναν. Όμως το φλεγόμενο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, οι φωτιές, τα οδοφράγματα, τα σπασίματα και γενικώς τα βίαια επεισόδια που σημειώθηκαν, ήταν αυτά που έκαναν τους πάντες να μιλάνε για «λαϊκή οργή», «εξέγερση», κλπ. Κλείνει η παρένθεση.
Μία πολύ trendy φράση των ημερών είναι: «Η βία φέρνει βία». Αν εξαιρέσουμε ιδιάζοντα περιστατικά ψυχολογικού ενδιαφέροντος και μιλώντας κοινωνιολογικά, τελικά η σωστή φράση είναι: «Μόνο η βία φέρνει βία». Όταν μάλιστα βλέπουμε σε τόσο μαζικό επίπεδο τα βίαια επεισόδια των τελευταίων ημερών, φυσικά και μιλάμε κοινωνιολογικά. Άρα από ποια βία προήλθε η βία της πέτρας και της μολότοφ;
Σε μία χαοτική κοινωνία που έχει τα χαρακτηριστικά ζούγκλας και ανομίας, όπως η ελληνική, η βία εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές σε κάθε στάδιο της ζωής ενός ανθρώπου που ζει στην Ελλάδα. Από τα νεαρά χρόνια, μέσω του καθεστώτος της απαρχαιωμένης παιδείας, μέχρι τον κοινωνικό αποκλεισμό στην Τρίτη ηλικία, ο Έλληνας πολίτης βιώνει συνεχώς τη βία σε διάφορες μορφές.
Το γεγονός ότι ο ατομικισμός διέπει ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, προετοιμάζει πολίτες που εγκλωβίζονται στο στενό τους προσωπικό συμφέρον σα να μην είναι μέρος μίας ευρύτερης κοινωνίας. Ο κοινωνικός αποκλεισμός αυτού του είδους, ενισχύεται με ένα ανύπαρκτο σχεδόν Κράτος που κινείται με αργούς ρυθμούς και αντιμετωπίζει τον πολίτη περισσότερο ως παράσιτο παρά ως δυναμική μονάδα με προσωπικότητα, ισονομία και συνταγματικά δικαιώματα. Έτσι καλλιεργείται η συνεχής καχυποψία, ο φόβος, η ανασφάλεια, ο ρατσισμός και η αναίτια επιθετικότητα. Πέντε στοιχεία ψυχολογικής βίας που είναι αρκετά να συντηρήσουν και άλλα αρνητικά συναισθήματα στην καθημερινότητα του καθενός.
Η προσπάθεια τόσο του Κράτους, όσο και της ευρύτερης κοινωνίας για κοινωνική συνοχή, γίνεται κατά κανόνα μέσω του συμβατικού εθνικισμού, που πολλές φορές αγγίζει και τα όρια του κακώς νοούμενου εθνικισμού. Ένας συμβατικός εθνικισμός που συνεχώς τροφοδοτείται στην κοινωνία από την Παιδεία, από λαϊκίστικες πολιτικές τοποθετήσεις, την Εκκλησία, διαφόρων ειδών ψυχοπαθή ακροδεξιά στοιχεία, και τα ΜΜΕ. Υποτίθεται ότι ο κακώς νοούμενος εθνικισμός έχει απομακρυνθεί από την Παιδεία μας. Υποτίθεται ότι σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος και τα ΜΜΕ τον καταδικάζουν, αλλά τελικά δεν χάνουν ευκαιρίες να συνεχίσουν να τον σερβίρουν «κάτω από το τραπέζι».
Στην πραγματικότητα, το ελληνικό κράτος είναι τόσο εθνικιστικό, που όταν η Κα. Γιαννάκου επιχείρησε να εισάγει πιο εκσυγχρονισμένα παιδαγωγικά δεδομένα, μέσω επιστημονικών παιδαγωγικών επιτροπών, μακριά από παπάδες και ψωροπερήφανους εθνικιστές, η Κυβέρνηση και ο λαός σύσσωμοι την «εξόρισαν» εκτός πολιτικής με συνοπτικές διαδικασίες. Διότι οι προτεινόμενες αλλαγές στο βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού φάνηκαν να αντιτίθενται στα εθνικά συμφέροντα, τα οποία θεωρούσαν απαράδεκτο ένα παιδί 11 χρονών να μαθαίνει για «συνωστισμό στο λιμάνι της Σμύρνης», αντί για σφαγές, βιασμούς, και φωτιές από τους αφηνιασμένους, αιώνιους και ορκισμένους εχθρούς της πατρίδας! Η εθνικιστική προπαγάνδα μέσω προβολής και ανάδειξης της βίας σε παιδιά Δημοτικού όμως, ουδέποτε έγινε θέμα.
Ουδέποτε, άλλωστε έγινε θέμα η βία του εξευτελισμού και των δυσκολιών που συναντούν οι μετανάστες σε αυτή τη χώρα. Όπως δεν έγινε ποτέ θέμα η βία του «φυσιολογικού» μεριδίου της κοινωνίας απέναντι σε κάθε είδους κοινωνικές μειονότητες. Και εννοείται ότι η ασυδοσία, η βία και οι ατιμώρητες φασιστικές τακτικές της Αστυνομίας, πάντα έμπαιναν κάτω από το χαλάκι των μεμονωμένων περιστατικών.
Η βία της κατακρεούργησης του περιβάλλοντος, και οι πυρκαγιές, όχι μόνο με την ανέχεια αλλά και με την ενεργό υποβοήθηση του Κράτους, συνεχίζει μία ανοδική πορεία στην οποία έχει εμπλακεί σχεδόν ολόκληρη η ελληνική επικράτεια.
Μέσα σε όλα αυτά, που οι περισσότεροι προτιμούν να κρατούν τα μάτια κλειστά, έρχεται η βία της αναξιοκρατίας στην επαγγελματική σταδιοδρομία σχεδόν όλων. Οι γνώσεις και η εμπειρία είναι πολύ πιθανό να μην έχουν καμία σημασία μπροστά στο βύσμα. Δεν είναι άραγε βίαιος ο εκτοπισμός μας από ένα βύσμα; Δεν είναι μία μορφή βίας η συνεχής αβεβαιότητα και η ανασφάλεια για το μέλλον, όταν οι επαγγελματικές προοπτικές σχεδόν όλων των Ελλήνων είναι περικυκλωμένες από την αναξιοκρατία; Δεν είναι άκρως υποκριτική η «ελεύθερη αγορά» της Ελλάδας, όταν κατά κανόνα μιλάμε είτε για το Δημόσιο είτε για στενοκέφαλους, εκβιαστές, τσιφλικάδες εργοδότες με οικογενειακές επιχειρήσεις; Δεν είναι μορφή βίας η έλλειψη διαγενεακής δικαιοσύνης που καραδοκεί στο τέλος της φοιτητικής ζωής όλων;
Η ελληνική οδική συμπεριφορά; Κανείς πια δεν μπορεί να διακρίνει τη βία στους εκατοντάδες θανάτους και τους χιλιάδες τραυματισμούς στους ελληνικούς δρόμους; Η διαφθορά στο σύστημα Υγείας; Αλήθεια… Εκτός από την οργή για το θάνατο της Αμαλίας, δεν μπορεί κανείς να διακρίνει τη βία στη συγκεκριμένη περίπτωση και όλα τα παρόμοια καθημερινά περιστατικά;
Η λίστα δεν εξαντλείται. Συνεχίζει και διαμορφώνεται για κάθε πολίτη αυτής της χώρας χωριστά και σε καθημερινή βάση. Ίσως και να ήρθε ο καιρός να αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους για τη βία που τους αναλογεί και να περάσουμε και εμείς στο μεταβατικό στάδιο επαναπροσδιορισμού της βίας. Να αρχίσουμε να σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα για αρχή, και να αρχίσουμε να τιμωρούμε νόμιμα και δίκαια αυτούς που είναι υπαίτιοι για την καθημερινή βία που νοιώθουμε σε διάφορες μορφές.
Μόνο η βία φέρνει τη βία. Τα ΑΜΕΑ και οι πεζοί το γνωρίζουν…
