Επηρεασμένοι από δεκαετίες πολιτικής σαπίλας και κοινωνικής απάθειας, οι διάφοροι ερμηνευτές έχουν ξεχυθεί προκειμένου να βγάλουν ασφαλή συμπεράσματα για τη νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Στο τέλος, αυτό που εκφράζεται είναι ένα μεγάλο φάσμα απόψεων από την πιο ισοπεδωτική απαισιοδοξία μέχρι μία ουτοποιική υπερ-αισιοδοξία. Φυσικά, όπως και σε κάθε τέτοια περίπτωση, η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση.
Στην Ελλάδα, τείνουμε να είμαστε απαισιόδοξοι γενικότερα, ιδιαίτερα όσον αφορά την άσκηση σωστής και αδιαφανούς πολιτικής· πράγμα δεκτό και σεβαστό, λαμβάνοντας υπόψη την κατάντια της πολιτικής στην περίοδο της μεταπολίτευσης αλλά κοιτάζοντας και ακόμα πιο πίσω ιστορικά. Το πρόβλημα της συγκεκριμένης απαισιοδοξίας, δεν έγκειται τόσο στις αρνητικές συνέπειες του «ισοπεδωτισμού» όσο στα κοινωνικά εμπόδια που δημιουργούνται και δυσκολεύουν το έργο ανθρώπων ή κυβερνήσεων με θετικές ιδέες και στόχους. Η συνεχής καχυποψία που διαχέεται μέσα σε μία κοινωνία όχι μόνο δεν εξελίσσει την εν λόγω κοινωνία, αλλά την καθηλώνει και σε οποιαδήποτε νέα προσπάθεια κίνησης μπροστά.
Πριν κλείσει καν ένα 24ώρο από την εκλογή της νέας κυβέρνησης, ήδη έχουν ξεκινήσει να εμφανίζονται τα πρώτα άστοχα σημάδια κριτικής προς το εκλογικό αποτέλεσμα. Ορισμένοι εστιάζουν στην συνεχιζόμενη εναλλαγή των ίδιων πολιτικών οικογενειών στην πρωθυπουργική θέση. Άλλοι, στην «τρομερή και φοβερή» αμερικανοποίηση που θα επέλθει στη χώρα με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου, και ακόμα δεν έχουν οριστεί καν οι νέοι υπουργοί, τα κυβερνητικά σχήματα και τα πρώτα νομοσχέδια.
Μέσα σε αυτή τη μίζερη κριτική, κανείς δεν αναφέρει όμως ορισμένα ακράδαντα γεγονότα. Οι ίδιοι άνθρωποι που ασκούν κριτική για την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, είναι οι ίδιοι που κατέκριναν (δικαιολογημένα) την πολιτική της ΝΔ. Αντί, όμως να πανηγυρίσουν το σπουδαιότερο γεγονός, που είναι η κακήν κακώς πτώση της ΝΔ, απλά πέρασαν στο στάδιο του καχύποπτου λαϊκισμού και της εμπρόθεσμης κριτικής. Σε μία κατάσταση, δηλαδή, που μπορούν να επευφημούν και μία άλλη που μπορούν να γκρινιάζουν, επιλέγουν μόνο τη δεύτερη.
Τέτοια φαινόμενα, εμένα προσωπικά με προβληματίζουν. Δείχνουν μία κακομαθημένη κοινωνία που εκδηλώνεται με παιδιακίστικους τρόπους. Μία κοινωνία που συνεχώς αλλάζει ανάγκες και απαιτήσεις, εκτός πραγματικότητας και γεγονότων που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή, έχοντας σαν βάση απλά την καχυποψία. Διότι δεν μπορεί από τη μία να είναι βασικό ζήτημα να πέσει η κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά χωρίς να βγει κυβέρνηση το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας. Ούτε γίνεται από τη μία οι ιδέες του Γιώργου Παπανδρέου να είναι σωστές και τολμηρές, αλλά από την άλλη να μην έχει ισχυρή κυβερνητική αυτοδυναμία για να τις στηρίξει.
Η καχυποψία είναι χρήσιμη όταν ευδοκιμεί σε ένα πλαίσιο που αποδεδειγμένα κάτι δεν λειτουργεί σωστά. Η ρετσινιά του ΠΑΣΟΚ για τα λάθη του παρελθόντος είναι μεν ένα ρεαλιστικό αποτύπωμα, αλλά δεν παύει να είναι ρετσινιά του παρελθόντος. Στο νέο σχήμα, με τους νέους ανθρώπους που έρχονται με σκοπό να σβήσουν αυτή τη ρετσινιά, οι πολίτες οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι, και να στηρίξουμε κοινωνικά όσες θετικές ιδέες χρειάζονται κοινωνική στήριξη. Εάν τελικά αποδειχτεί ότι και οι συγκεκριμένοι άνθρωποι επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη, τότε έχουμε κάθε δικαίωμα καχυποψίας. Δεν μπορούμε από το φόβο της αφέλειας απλά να υψώνουμε συνεχώς τείχη και συντηρητικές απόψεις μπροστά σε κάθε νέα πολιτική δυναμική, ασχέτως των προθέσεων ή της ρετσινιάς της.
Φυσικά, το ζητούμενο δεν είναι να αποδεχόμαστε το χειρότερο αντί του χείριστου, ούτε να συμβιβαζόμαστε με πολιτικούς κανόνες που θέτουν μερικοί δεκάδες πολιτικοί και ορισμένοι εκατοντάδες χιλιάδες βραδύστροφοι ψηφοφόροι. Άλλο πράγμα όμως η σιωπή / αναμονή και άλλο η καχυποψία / αρνητική στάση. Το πρώτο δίνει χώρο στον κρινόμενο να παρουσιάσει τα δείγματα δουλειάς του, ενώ το δεύτερο του κόβει τον αέρα εξ αρχής. Και στην Ελλάδα δεν είναι μόνο η πολιτική που έχει πιάσει πάτο. Είναι και η κοινωνία που στηρίζει την εκάστοτε πολιτική.
Ας προβληματιστούμε λοιπόν για την ώρα με πιο ρεαλιστικά πράγματα όπως το γεγονός ότι σχεδόν 2.300.000 άτομα ξαναψήφισαν την πιο απαράδεκτη, καταστροφική και ανίκανη κυβέρνηση που πέρασε πότε από τη χώρα, ή ότι ο Βύρων Πολύδωρας επανεκλέγεται βουλευτής, και ας αφήσουμε τη νέα κυβέρνηση να ξεκινήσει το έργο της χωρίς γκρίνιες εκ των προτέρων. Άλλωστε δεν χρειάζεται και πολύς καιρός μέχρι να φανούν τα πρώτα δείγματα γραφής. Μία κοινωνία που εκλέγει στο κοινοβούλιο τον Γιώργο Ανατολάκη και την Άννα «Ακατανόμαστου», υποδεικνύει μία κοινωνία με πολύ σοβαρότερα θεσμικά προβλήματα από τα σαρδάμ του Γιώργου Παπανδρέου και την εναλλαγή πολιτικών οικογενειών στην εξουσία.
Στην Ελλάδα, τείνουμε να είμαστε απαισιόδοξοι γενικότερα, ιδιαίτερα όσον αφορά την άσκηση σωστής και αδιαφανούς πολιτικής· πράγμα δεκτό και σεβαστό, λαμβάνοντας υπόψη την κατάντια της πολιτικής στην περίοδο της μεταπολίτευσης αλλά κοιτάζοντας και ακόμα πιο πίσω ιστορικά. Το πρόβλημα της συγκεκριμένης απαισιοδοξίας, δεν έγκειται τόσο στις αρνητικές συνέπειες του «ισοπεδωτισμού» όσο στα κοινωνικά εμπόδια που δημιουργούνται και δυσκολεύουν το έργο ανθρώπων ή κυβερνήσεων με θετικές ιδέες και στόχους. Η συνεχής καχυποψία που διαχέεται μέσα σε μία κοινωνία όχι μόνο δεν εξελίσσει την εν λόγω κοινωνία, αλλά την καθηλώνει και σε οποιαδήποτε νέα προσπάθεια κίνησης μπροστά.
Πριν κλείσει καν ένα 24ώρο από την εκλογή της νέας κυβέρνησης, ήδη έχουν ξεκινήσει να εμφανίζονται τα πρώτα άστοχα σημάδια κριτικής προς το εκλογικό αποτέλεσμα. Ορισμένοι εστιάζουν στην συνεχιζόμενη εναλλαγή των ίδιων πολιτικών οικογενειών στην πρωθυπουργική θέση. Άλλοι, στην «τρομερή και φοβερή» αμερικανοποίηση που θα επέλθει στη χώρα με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου, και ακόμα δεν έχουν οριστεί καν οι νέοι υπουργοί, τα κυβερνητικά σχήματα και τα πρώτα νομοσχέδια.
Μέσα σε αυτή τη μίζερη κριτική, κανείς δεν αναφέρει όμως ορισμένα ακράδαντα γεγονότα. Οι ίδιοι άνθρωποι που ασκούν κριτική για την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, είναι οι ίδιοι που κατέκριναν (δικαιολογημένα) την πολιτική της ΝΔ. Αντί, όμως να πανηγυρίσουν το σπουδαιότερο γεγονός, που είναι η κακήν κακώς πτώση της ΝΔ, απλά πέρασαν στο στάδιο του καχύποπτου λαϊκισμού και της εμπρόθεσμης κριτικής. Σε μία κατάσταση, δηλαδή, που μπορούν να επευφημούν και μία άλλη που μπορούν να γκρινιάζουν, επιλέγουν μόνο τη δεύτερη.
Τέτοια φαινόμενα, εμένα προσωπικά με προβληματίζουν. Δείχνουν μία κακομαθημένη κοινωνία που εκδηλώνεται με παιδιακίστικους τρόπους. Μία κοινωνία που συνεχώς αλλάζει ανάγκες και απαιτήσεις, εκτός πραγματικότητας και γεγονότων που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή, έχοντας σαν βάση απλά την καχυποψία. Διότι δεν μπορεί από τη μία να είναι βασικό ζήτημα να πέσει η κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά χωρίς να βγει κυβέρνηση το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας. Ούτε γίνεται από τη μία οι ιδέες του Γιώργου Παπανδρέου να είναι σωστές και τολμηρές, αλλά από την άλλη να μην έχει ισχυρή κυβερνητική αυτοδυναμία για να τις στηρίξει.
Η καχυποψία είναι χρήσιμη όταν ευδοκιμεί σε ένα πλαίσιο που αποδεδειγμένα κάτι δεν λειτουργεί σωστά. Η ρετσινιά του ΠΑΣΟΚ για τα λάθη του παρελθόντος είναι μεν ένα ρεαλιστικό αποτύπωμα, αλλά δεν παύει να είναι ρετσινιά του παρελθόντος. Στο νέο σχήμα, με τους νέους ανθρώπους που έρχονται με σκοπό να σβήσουν αυτή τη ρετσινιά, οι πολίτες οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι, και να στηρίξουμε κοινωνικά όσες θετικές ιδέες χρειάζονται κοινωνική στήριξη. Εάν τελικά αποδειχτεί ότι και οι συγκεκριμένοι άνθρωποι επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη, τότε έχουμε κάθε δικαίωμα καχυποψίας. Δεν μπορούμε από το φόβο της αφέλειας απλά να υψώνουμε συνεχώς τείχη και συντηρητικές απόψεις μπροστά σε κάθε νέα πολιτική δυναμική, ασχέτως των προθέσεων ή της ρετσινιάς της.
Φυσικά, το ζητούμενο δεν είναι να αποδεχόμαστε το χειρότερο αντί του χείριστου, ούτε να συμβιβαζόμαστε με πολιτικούς κανόνες που θέτουν μερικοί δεκάδες πολιτικοί και ορισμένοι εκατοντάδες χιλιάδες βραδύστροφοι ψηφοφόροι. Άλλο πράγμα όμως η σιωπή / αναμονή και άλλο η καχυποψία / αρνητική στάση. Το πρώτο δίνει χώρο στον κρινόμενο να παρουσιάσει τα δείγματα δουλειάς του, ενώ το δεύτερο του κόβει τον αέρα εξ αρχής. Και στην Ελλάδα δεν είναι μόνο η πολιτική που έχει πιάσει πάτο. Είναι και η κοινωνία που στηρίζει την εκάστοτε πολιτική.
Ας προβληματιστούμε λοιπόν για την ώρα με πιο ρεαλιστικά πράγματα όπως το γεγονός ότι σχεδόν 2.300.000 άτομα ξαναψήφισαν την πιο απαράδεκτη, καταστροφική και ανίκανη κυβέρνηση που πέρασε πότε από τη χώρα, ή ότι ο Βύρων Πολύδωρας επανεκλέγεται βουλευτής, και ας αφήσουμε τη νέα κυβέρνηση να ξεκινήσει το έργο της χωρίς γκρίνιες εκ των προτέρων. Άλλωστε δεν χρειάζεται και πολύς καιρός μέχρι να φανούν τα πρώτα δείγματα γραφής. Μία κοινωνία που εκλέγει στο κοινοβούλιο τον Γιώργο Ανατολάκη και την Άννα «Ακατανόμαστου», υποδεικνύει μία κοινωνία με πολύ σοβαρότερα θεσμικά προβλήματα από τα σαρδάμ του Γιώργου Παπανδρέου και την εναλλαγή πολιτικών οικογενειών στην εξουσία.
