Χθες, σε κάποια φάση στη συγκέντρωση των «αγανακτισμένων» στο Σύνταγμα, έσκασε μύτη η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ με δύο γερανοφόρα και σήκωσε ένα τεράστιο πανό. Κάποιοι από το συγκεντρωμένο πλήθος άρχισαν τα γιουχαΐσματα, και η απορία που μου δημιουργήθηκε ήταν αναπόφευκτη. Προς τί το γιουχάισμα; Και η ΓΕΝΟΠ δεν είναι αγανακτισμένη; Άλλωστε το μότο της διοργάνωσης ήταν σαφές: «Αυθόρμητα, ακομμάτιστα, ειρηνικά, με μοναδικό κοινό παράγοντα, την αγανάκτησή μας». Άρα υπήρχε χώρος για οποιονδήποτε αγανακτισμένο.
Η αλήθεια είναι ότι χθες κατέβηκαν πολλών ειδών αγανακτισμένοι. Ενδεχομένως οι της ΓΕΝΟΠ να μην έτρωγαν γιουχάισμα αν δεν φορούσαν τα πορτοκαλί καπελάκια και δεν κατέβαιναν συντονισμένοι ως ΓΕΝΟΠ. Οι υπόλοιποι αγανακτισμένοι όμως τί ήταν; Αν κρίνω από τα διαδικτυακά καλέσματα, ανάμεσά τους υπήρχαν και εθνικιστές, «Σπίθες», «Άρματα», αριστεριστές, ακροδεξιοί, «Δεν πληρώνω», συνδικαλιστές (χωρίς καπελάκια) και γενικώς ένα κάρο κόσμος που ήταν αγανακτισμένος για τους δικούς του προσωπικούς λόγους. Και πολύ καλά έκανε που κατέβηκε ως αγανακτισμένος που ήταν. Το συγκεκριμένο συνονθύλευμα ιδεών ήταν εμφανέστατο και στο ηχητικό ποτ-πουρί που έβγαινε από τις ντουντούκες. Ο εθνικός ύμνος, «πότε θα κάμει ξαστεριά», «ψωμί παιδεία ελευθερία», το old time classic «να καεί το μπουρδέλο η Βουλή», «κλέφτες κλέφτες», κλπ.
Λυπάμαι που θα στεναχωρήσω τους ιδεολόγους «αγανακτισμένους» αναγνώστες μου, αλλά εγώ δεν μπορώ να αγανακτώ δίπλα με όλους αυτούς. Το μότο «όλοι ενωμένοι» δεν με εκφράζει σε τέτοιες περιπτώσεις. Όσο υπερασπίζομαι την κοινωνική συνοχή και την οποιαδήποτε προσπάθεια για κοινωνική ενότητα, τόσο θεωρώ ανούσιες, ίσως και επικίνδυνες σε ένα βαθμό, τις αντιδράσεις που υπό μία αόριστη έννοια φέρνουν κοντά αυτόν που προχτές βράδυ μπορεί να κυνηγούσε μετανάστες, τον βασιλόφρονα παππού, τον κακομαθημένο συνδικαλιστή, ενδεχομένως ένα μεγάλο μερίδιο πολιτών που είναι συνυπεύθυνο για την κρίση, μαζί με ένα άλλο μεγάλο μερίδιο που δεν είναι και όντως περνάει δύσκολες ημέρες. Θεωρώ σημαντικό να διαχωρίζεται η χρήσιμη ιδεολογία από τη σαπίλα, και ο συναισθηματισμός από τη λογική. Στην τελική, εγώ είμαι αγανακτισμένος για την ΜΗ εφαρμογή του μνημονίου. Αν κατέβαινα χθες στο Σύνταγμα και εκφραζόμουν ελεύθερα, πολύ πιθανό να έτρωγα κι εγώ γιουχαΐσματα.
Οι συγκεντρώσεις που έχουν ως κύριο σκοπό την αντίδραση σε κάτι, είναι ωφέλιμες όταν στοχεύουν στην αποσύνθεση κάποιου συγκεκριμένου στόχου. Η αντίδραση δεν είναι δημιουργική έννοια. Η δράση είναι. Επί του πρακτέου για να συμβεί κάτι όντως σε κοινωνικό ή πολιτικό επίπεδο, η αντίδραση πρέπει να είναι στιγμιαία, ώστε να αποσυνθέσει τον στόχο, και να δώσει χώρο σε μία μακροχρόνια δράση για να εποικοδομήσει κάτι άλλο. Μέχρι στιγμής, όχι μόνο τον τελευταίο χρόνο, αλλά και κατά την περίοδο ολόκληρης της μεταπολίτευσης, έχουμε κοινωνικές αντιδράσεις και όχι δράσεις. Η αποτελεσματικότητα όλων αυτών των αντιδράσεων, φαντάζομαι πως είναι εμφανέστατη ολόγυρά μας. Και αυτό είναι λογικό. Όταν αντιδράς για αόριστες έννοιες όπως η φτώχεια ή η κρίση χρησιμοποιώντας αόριστα μέσα όπως η «αγανάκτηση» δεν αναφέρεσαι σε κάτι συγκεκριμένο. Δεν υπάρχει άνθρωπος που θα σου πει «α εγώ είμαι υπέρ της φτώχειας και της κρίσης». Όταν όμως αντιδράς σε κάτι συγκεκριμένο, έχεις πάτημα για να περάσεις και σε στοχευόμενη δράση.
Ως εκ τούτου, το χθεσινό συμβάν δεν προσέφερε κάτι, γιατί το δομικό συστατικό του (η αοριστία της «αγανάκτησης») ήταν τέτοιο που δεν θα μπορούσε να επιτρέψει τη δημιουργία κάποιου εγχειρήματος. Σίγουρα είχε κόσμο, είχε ωραία ατμόσφαιρα, ενδεχομένως να είχε και πολλές όμορφες στιγμές και να προσέφερε αυτό που θα προσέφερε ένα οποιοδήποτε ωραίο πανηγύρι. Απλά στο τέλος ο καθένας φεύγει από το πανηγύρι με διαφορετική αίσθηση. Και επί του πρακτέου, όσο ωραίο και αν είναι ένα πανηγύρι, ξημερώνει η επόμενη μέρα που έχει πάλι τις ίδιες δυσκολίες, στο ίδιο περιβάλλον, με τα ίδια προβλήματα που επιδιώκουν άμεσες λύσεις και κυρίως δράσεις.
