Ο αείμνηστος Βασίλης Ραφαηλίδης είχε γράψει:
«...Από τη μια μεριά, πάντως, είχαν δίκιο οι ντόπιοι αγωνιστές, που υπέφεραν τα πάνδεινα επί έξι χρόνια, να φοβούνται τους καλαμαράδες: Δεν ήταν λίγοι αυτοί που ήρθαν στην Ελλάδα όχι για να πολεμήσουν, αλλά για να τη διοικήσουν μετά το αίσιο πέρας του αγώνα. Όμως ο αγράμματος λαός δε μισεί τους καλαμαράδες. Τους μισούν οι μισοαγράμματοι προύχοντες και οι κοτζαμπάσηδες, που πριν την επανάσταση συνεργάζονταν αρμονικότατα με τους Τούρκους. Ο αγράμματος άνθρωπος πάντα κατανοεί τη σημασία που έχουν για μία καλύτερη ζωή τα γράμματα, και πάντα θέλει να σπουδάσει τα παιδιά του. Οι επικίνδυνοι είναι οι κολυβογραμματισμένοι, με τα κολυβογράμματά τους που δεν έλειψαν ποτέ από την Ελλάδα. Και που τη χαντάκωσαν. Επειδή ξέρουν να διαβάζουν την Ιερά Σύνοψη, νομίζουν πως ξέρουν και γράμματα.
Πίσω απ’ αυτή τη διαμάχη κρύβεται ο ανηλεής πόλεμος μεταξύ Ελλήνων της Ελλάδας και Ελλήνων του εξωτερικού, που συνεχίζεται. Οι «εσ» πάντα φοβούνται τους «εξ», διότι οι «εξ» είναι συνήθως πιο εγγράμματοι. Κι όποιος ξέρει γράμματα εξουσιάζει ευκολότερα αυτούς που δεν ξέρουν. Εντάξει, αλλά πουθενά στον κόσμο δε βρέθηκε τρόπος να ασκούν την εξουσία οι αγράμματοι. Εκτός από την Ελλάδα όπου την ασκούν συνήθως οι αγράμματοι, καταπιέζοντας τους ακόμα πιο αγράμματους».
Σχεδόν δύο αιώνες μετά τη σύσταση του ελληνικού Κράτους ή ίδια υπόγεια διαμάχη συνεχίζεται. Ένα έθνος που ουδέποτε άφησε να αναπτυχθεί κάποια υποτυπώδης αστική Δημοκρατία, με τη συγκεκριμένη διαμάχη να διέπει οριζόντια όλα τα κοινωνικά στρώματα. Κάπως έτσι έχουμε την ψευδαίσθηση ότι οι κοινωνικές μάχες στην Ελλάδα είναι ταξικές, ενώ στην βαθύτερη ουσία τους είναι θεσμικές. Υπάρχουν οι μεν που προσπαθούν να προσανατολιστούν σε ένα αναπτυγμένο κοινωνικό μοντέλο με τα ιδεώδη του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, και οι δε που αντιλαμβάνονται την έννοια του Κράτους με κριτήρια αμιγώς ατομικά.
Οι κοινωνίες όμως αυτορυθμίζονται, και όσο εμφανή και αν είναι τα πλεονεκτήματα μίας σύγχρονης αστικής Δημοκρατίας, είναι επίσης δίκαιο και τελικά δημοκρατικότερο να υπερισχύουν τα ιδεώδη της πλειοψηφίας. Εφόσον η πλειοψηφία επιθυμεί να ζει ακόμα με όρους καθαρά ατομικούς και όχι συλλογικούς, θα πρέπει πλέον να δεχτούμε ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αποτελεί απλά ένα σύνολο από «χωριά», όπου στο κάθε χωριό ο εκάστοτε «κοτζαμπάσης» ελέγχει, ρυθμίζει, επηρεάζει ή και κυβερνά ανάλογα τα προσωπικά του συμφέροντα.
Η παρούσα κρίση φαινόταν ως μία ευκαιρία, να γίνει μία νέα κοινωνική αυτορύθμιση με κατεύθυνση ένα Κράτος με συνοχή και κοινό όραμα ανάπτυξης. Όπως στο παρελθόν, σαθρά ιδεώδη όπως η θρησκεία και το έθνος, ένωναν τους ανθρώπους απέναντι σε έναν κοινό εχθρό, έτσι και στο παρόν η οικονομική κρίση θα μπορούσε να ενώσει την κοινωνία απέναντι στα κακώς δρώμενα του παρελθόντος, που στην τελική επέφεραν και την κρίση. Οι αμαθείς, και ακόμα χειρότερα οι ημιμαθείς, φαίνεται όμως ότι και πάλι επηρεάζουν περισσότερο. Από τις πολιτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης και της κυβέρνησης, μέχρι και τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα, η αμάθεια και η ημιμάθεια αντιμάχεται εκείνους τους ανθρώπους που βλέπουν τις ευκαιρίες για εκσυγχρονισμό και την δημιουργία μίας αστικής Δημοκρατίας. Ο συναισθηματισμός υπερισχύει της λογικής, το πάθος υπερισχύει της πράξης, και κυρίως οι ατομικές ανάγκες υπερισχύουν των συλλογικών.
Η μόνη περίπτωση κάποια στιγμή η Ελλάδα να γίνει πραγματικό και σοβαρό Κράτος, είναι όταν η πλειοψηφία που προαναφέρθηκε, συνειδητοποιήσει πόσα περισσότερα είναι τα οφέλη από μία συλλογική αντίληψη έναντι της ατομικής. Πως μία πραγματική αστική Δημοκρατία παρέχει πολλές περισσότερες και δικαιότερες ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης, έναντι της πρόχειρης ατομικής καχυποψίας. Άλλωστε, οι μεγαλύτερες κοινωνικές επαναστάσεις, ίσως και αυτές που βιώνει τώρα ο μουσουλμανικός κόσμος, κατά βάθος γίνονταν για τη δικαιοσύνη, την ισονομία και τις ίσες ευκαιρίες. Ούτε για τη μάσα, ούτε για το ποιος θα διοικήσει το «χωριό».
