Ο Πολιτισμός δεν είναι μία έννοια που οριοθετείται αυστηρά στις Τέχνες που ανθούν σε μία κοινωνία. Ο Πολιτισμός περιλαμβάνει κυρίως τις γενικότερες νοοτροπίες μιας κοινωνίας οι οποίες με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν τις αντίστοιχες Τέχνες και Επιστήμες, ενώ και αυτές με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν μία γενικότερη κοινωνική και προσωπική ευημερία. Προκειμένου να συμβεί όμως αυτό, θα πρέπει να υπάρχει κοινωνική συνοχή προς μία θετική κατεύθυνση. Δηλαδή ένα – δύο στοιχειώδη εναρκτήρια εναύσματα για να γίνουν τα προαναφερθέντα βήματα. Αυτά μπορεί να είναι για παράδειγμα ο σεβασμός των ατομικών δικαιωμάτων, η τήρηση των νόμων, η συλλογική συνείδηση έναντι ατομικής κλπ.
Το βασικό ερώτημα λοιπόν είναι: ποια είναι τα εργαλεία που δημιουργούν αυτά τα εναρκτήρια εναύσματα προς τον Πολιτισμό; Αν μπορούσα να τα βάλω σε μία χρονική σειρά στη ζωή ενός ατόμου, θα τα τοποθετούσα ως εξής:
1) η εκπαίδευση
2) η γνώση
3) η αμφισβήτηση
4) η έρευνα
5) η συνειδητοποίηση των πραγμάτων
Τα τέσσερα πρώτα σημεία, στην ουσία περιλαμβάνουν την Παιδεία μίας κοινωνίας. Θεωρητικά (ή τουλάχιστον αυτό που συμβαίνει στα πολιτισμένα κράτη), η εκπαίδευση και η γνώση προάγονται από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ η αμφισβήτηση και η έρευνα αναπτύσσονται στην τριτοβάθμια. Φυσικά δεν είναι απαραίτητο κάποιος να πάει Πανεπιστήμιο για να μάθει να αμφισβητεί και να ερευνά, αλλά σίγουρα επηρεάζεται περισσότερο.
Το άτομο που έχει περάσει τα τέσσερα αυτά στάδια έχει όλα τα τυπικά προσόντα προκειμένου να αναπτύξει και τη συνειδητοποίηση των πραγμάτων. Συνειδητοποίηση των πραγμάτων σημαίνει να μπορεί, ανά πάσα στιγμή, όποια πληροφορία δέχεται να την κρίνει ορθά και σωστά, και αντίστοιχα να την ενστερνιστεί, να την απορρίψει ή να την βελτιώσει και να πράξει ανάλογα.
Ένας άνθρωπος με αρκετές θετικές πολιτικές απόψεις δεν είναι απαραίτητα πολιτικοποιημένος ή κομματικοποιημένος αλλά σίγουρα είναι πολιτικά συνειδητοποιημένος. Δηλαδή έχει μελετήσει την πολιτική (ιστορικά, θεωρητικά και ρεαλιστικά), την έχει αμφισβητήσει, την έχει ερευνήσει και εν τέλει την έχει συνειδητοποιήσει. Όχι απαραίτητα σε βάθος, αλλά σίγουρα σε αρκετά επίπεδα ώστε να διαμορφώσει άποψη.
Ιστορικά, στην Ελλάδα, πολιτική συνειδητοποίηση συνέβη σε μαζικό επίπεδο μόνο κατά τον 5ο – 4ο αιώνα π.α.χ.χ. Κατά τη νεοελληνική ιστορία δεν έχει συμβεί ποτέ. Έχουν υπάρξει πολλές πολιτικοποιημένες γενιές και σίγουρα πολλές κομματικοποιημένες, αλλά ουδέποτε η ελληνική κοινωνία ασχολήθηκε σοβαρά με την θετική πολιτική, αυτή δηλαδή που παράγει θετικό έργο προς την ανάδειξη Πολιτισμού.
Υπήρξαν σίγουρα σημαντικοί ηγέτες και πολιτικοί, αλλά δυστυχώς χωρίς να έχουν την υποστήριξη μίας πολιτικά ώριμης κοινωνίας. Τα αποτελέσματα νομίζω πως είναι εμφανή όχι μόνο στην πολιτική της Ελλάδας μέχρι και τη δικτατορία του ’67 αλλά και κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης που διανύουμε ακόμα.
Εάν η «γενιά του Πολυτεχνείου» ήταν όντως επαναστατική, σίγουρα η ελληνική κοινωνία θα είχε «εκπολιτιστεί» και η περίοδος της μεταπολίτευσης θα είχε γίνει μετά-μεταπολίτευση. Όμως αυτό δε συνέβη και (για να χρησιμοποιήσω και την δημοφιλή φράση του Julian Barnes) η ελληνική ιστορία συνεχίζει «να ρεύεται το χαλασμένο κρεμμύδι που έφαγε πριν από πολλούς αιώνες».
Στην ουσία οι νεώτερες γενιές της μεταπολίτευσης συνέχισαν απλά να «πολιτεύονται» αναμασώντας τις ξεπερασμένες πλέον έννοιες της Αριστεράς και της Δεξιάς – έννοιες οι οποίες αποτελούν διαφορετικό θέμα από μόνες τους και δεν αφορούν το παρόν.
Έτσι φτάσαμε στο σήμερα, όπου η Ελλάδα γνώρισε μεν μία οικονομική ανάπτυξη κατά τη δεκαετία του ’90 (κυρίως χάρη σε εξωγενείς παράγοντες όπως συμβαίνει τα τελευταία 180 χρόνια), αλλά με την ελληνική κοινωνία να ανέχεται περισσότερους ανίκανους πολιτικούς σε θέσεις ευθύνης.
Η έλλειψη πολιτικής συνείδησης είναι σοβαρό ζήτημα. Όχι επειδή είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε άποψη για κάθε πολιτικό θέμα, αλλά επειδή έχουμε υποχρέωση απέναντι στην αξιοπρέπειά μας και στην υπόλοιπη κοινωνία να δρούμε ως πολιτικά ευσυνείδητοι. Δηλαδή να μπορούμε να ξεχωρίζουμε τις πολιτικές πράξεις από την κοροϊδία, το κοινωνικό όφελος από το ατομικό συμφέρον του κάθε πολιτικού, την αλήθεια από το ψέμα, και αντίστοιχα να αντιδρούμε. Και η κύρια μορφή αντίδρασης είναι η ψήφος μας. Η ψήφος ενός πολιτικά ευσυνείδητου ανθρώπου αναδεικνύει σωστούς πολιτικούς με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον. Αυτό δηλαδή το οποίο καλούνται να διοικήσουν και να οργανώσουν προς το καλύτερο.
Τα λαμόγια που κατέχουν θέσεις ευθύνης και εξουσίας δεν θα φύγουν ούτε με πορείες, ούτε με μολότωφ, αλλά ούτε και με γκρίνια. Θα φύγουν, όταν η λαμογιά σταματήσει να είναι γενικό χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας και αντικατασταθεί με πολιτική συνειδητοποίηση. Όταν και αν κάποτε συμβεί αυτό, τα λαμόγια θα είναι η εξαίρεση και απλά θα αυτό-αποβάλλονται. Μέχρι τότε η Ελλάδα έχει και θα συνεχίσει να έχει τις Κυβερνήσεις που της αξίζουν ως κοινωνία. Δηλαδή Ελληναράδες «μάγκες» πολιτικούς που πλέον δηλώνουν ευθαρσώς μπροστά στις κάμερες ότι κλέβουν ή ότι είναι άχρηστοι γνωρίζοντας ότι κανενός το αυτί δεν ιδρώνει.
Κρίνοντας από τις σημερινές νεώτερες γενιές και τη σχέση τους με την πολιτική, δυστυχώς αυτή η μέρα θα αργήσει πολύ να έρθει. Ο εκπολιτισμός της Ελλάδας όχι μόνο έχει αποτύχει αλλά δείχνει να έχει ξεκινήσει τη σταδιακή αποδόμησή του.
Το βασικό ερώτημα λοιπόν είναι: ποια είναι τα εργαλεία που δημιουργούν αυτά τα εναρκτήρια εναύσματα προς τον Πολιτισμό; Αν μπορούσα να τα βάλω σε μία χρονική σειρά στη ζωή ενός ατόμου, θα τα τοποθετούσα ως εξής:
1) η εκπαίδευση
2) η γνώση
3) η αμφισβήτηση
4) η έρευνα
5) η συνειδητοποίηση των πραγμάτων
Τα τέσσερα πρώτα σημεία, στην ουσία περιλαμβάνουν την Παιδεία μίας κοινωνίας. Θεωρητικά (ή τουλάχιστον αυτό που συμβαίνει στα πολιτισμένα κράτη), η εκπαίδευση και η γνώση προάγονται από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ η αμφισβήτηση και η έρευνα αναπτύσσονται στην τριτοβάθμια. Φυσικά δεν είναι απαραίτητο κάποιος να πάει Πανεπιστήμιο για να μάθει να αμφισβητεί και να ερευνά, αλλά σίγουρα επηρεάζεται περισσότερο.
Το άτομο που έχει περάσει τα τέσσερα αυτά στάδια έχει όλα τα τυπικά προσόντα προκειμένου να αναπτύξει και τη συνειδητοποίηση των πραγμάτων. Συνειδητοποίηση των πραγμάτων σημαίνει να μπορεί, ανά πάσα στιγμή, όποια πληροφορία δέχεται να την κρίνει ορθά και σωστά, και αντίστοιχα να την ενστερνιστεί, να την απορρίψει ή να την βελτιώσει και να πράξει ανάλογα.
Ένας άνθρωπος με αρκετές θετικές πολιτικές απόψεις δεν είναι απαραίτητα πολιτικοποιημένος ή κομματικοποιημένος αλλά σίγουρα είναι πολιτικά συνειδητοποιημένος. Δηλαδή έχει μελετήσει την πολιτική (ιστορικά, θεωρητικά και ρεαλιστικά), την έχει αμφισβητήσει, την έχει ερευνήσει και εν τέλει την έχει συνειδητοποιήσει. Όχι απαραίτητα σε βάθος, αλλά σίγουρα σε αρκετά επίπεδα ώστε να διαμορφώσει άποψη.
Ιστορικά, στην Ελλάδα, πολιτική συνειδητοποίηση συνέβη σε μαζικό επίπεδο μόνο κατά τον 5ο – 4ο αιώνα π.α.χ.χ. Κατά τη νεοελληνική ιστορία δεν έχει συμβεί ποτέ. Έχουν υπάρξει πολλές πολιτικοποιημένες γενιές και σίγουρα πολλές κομματικοποιημένες, αλλά ουδέποτε η ελληνική κοινωνία ασχολήθηκε σοβαρά με την θετική πολιτική, αυτή δηλαδή που παράγει θετικό έργο προς την ανάδειξη Πολιτισμού.
Υπήρξαν σίγουρα σημαντικοί ηγέτες και πολιτικοί, αλλά δυστυχώς χωρίς να έχουν την υποστήριξη μίας πολιτικά ώριμης κοινωνίας. Τα αποτελέσματα νομίζω πως είναι εμφανή όχι μόνο στην πολιτική της Ελλάδας μέχρι και τη δικτατορία του ’67 αλλά και κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης που διανύουμε ακόμα.
Εάν η «γενιά του Πολυτεχνείου» ήταν όντως επαναστατική, σίγουρα η ελληνική κοινωνία θα είχε «εκπολιτιστεί» και η περίοδος της μεταπολίτευσης θα είχε γίνει μετά-μεταπολίτευση. Όμως αυτό δε συνέβη και (για να χρησιμοποιήσω και την δημοφιλή φράση του Julian Barnes) η ελληνική ιστορία συνεχίζει «να ρεύεται το χαλασμένο κρεμμύδι που έφαγε πριν από πολλούς αιώνες».
Στην ουσία οι νεώτερες γενιές της μεταπολίτευσης συνέχισαν απλά να «πολιτεύονται» αναμασώντας τις ξεπερασμένες πλέον έννοιες της Αριστεράς και της Δεξιάς – έννοιες οι οποίες αποτελούν διαφορετικό θέμα από μόνες τους και δεν αφορούν το παρόν.
Έτσι φτάσαμε στο σήμερα, όπου η Ελλάδα γνώρισε μεν μία οικονομική ανάπτυξη κατά τη δεκαετία του ’90 (κυρίως χάρη σε εξωγενείς παράγοντες όπως συμβαίνει τα τελευταία 180 χρόνια), αλλά με την ελληνική κοινωνία να ανέχεται περισσότερους ανίκανους πολιτικούς σε θέσεις ευθύνης.
Η έλλειψη πολιτικής συνείδησης είναι σοβαρό ζήτημα. Όχι επειδή είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε άποψη για κάθε πολιτικό θέμα, αλλά επειδή έχουμε υποχρέωση απέναντι στην αξιοπρέπειά μας και στην υπόλοιπη κοινωνία να δρούμε ως πολιτικά ευσυνείδητοι. Δηλαδή να μπορούμε να ξεχωρίζουμε τις πολιτικές πράξεις από την κοροϊδία, το κοινωνικό όφελος από το ατομικό συμφέρον του κάθε πολιτικού, την αλήθεια από το ψέμα, και αντίστοιχα να αντιδρούμε. Και η κύρια μορφή αντίδρασης είναι η ψήφος μας. Η ψήφος ενός πολιτικά ευσυνείδητου ανθρώπου αναδεικνύει σωστούς πολιτικούς με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον. Αυτό δηλαδή το οποίο καλούνται να διοικήσουν και να οργανώσουν προς το καλύτερο.
Τα λαμόγια που κατέχουν θέσεις ευθύνης και εξουσίας δεν θα φύγουν ούτε με πορείες, ούτε με μολότωφ, αλλά ούτε και με γκρίνια. Θα φύγουν, όταν η λαμογιά σταματήσει να είναι γενικό χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας και αντικατασταθεί με πολιτική συνειδητοποίηση. Όταν και αν κάποτε συμβεί αυτό, τα λαμόγια θα είναι η εξαίρεση και απλά θα αυτό-αποβάλλονται. Μέχρι τότε η Ελλάδα έχει και θα συνεχίσει να έχει τις Κυβερνήσεις που της αξίζουν ως κοινωνία. Δηλαδή Ελληναράδες «μάγκες» πολιτικούς που πλέον δηλώνουν ευθαρσώς μπροστά στις κάμερες ότι κλέβουν ή ότι είναι άχρηστοι γνωρίζοντας ότι κανενός το αυτί δεν ιδρώνει.
Κρίνοντας από τις σημερινές νεώτερες γενιές και τη σχέση τους με την πολιτική, δυστυχώς αυτή η μέρα θα αργήσει πολύ να έρθει. Ο εκπολιτισμός της Ελλάδας όχι μόνο έχει αποτύχει αλλά δείχνει να έχει ξεκινήσει τη σταδιακή αποδόμησή του.
