Κάτι δικά μου, κυπριακά

«Το πρόβλημα δεν είναι οι άγνωστοι Κυπρολόγοι, αλλά οι γνωστοί κοπρολόγοι».

– Αύγουστος Κορτώ.

Πράγματα που μου επιβεβαίωσαν / δίδαξαν (διαγράψτε κατά προτίμηση), τα πρόσφατα γεγονότα με την Κύπρο:

• Η συναισθηματική πολιτική δεν έχει καμία επαφή με την πραγματικότητα. Εξυπηρετεί μόνον εκείνα τα επιφανειακά σημεία της πολιτικής που χαϊδεύουν αφτιά χωρίς να μεταφέρουν κάποια ουσιαστικότερη πληροφορία πιο μέσα από αυτά.
• Μπορείς να ασκείς συναισθηματική πολιτική μόνο όταν απευθύνεσαι σε όχλους και όχι  σε άτομα. Οι όχλοι πάντα ήταν επιρρεπείς σε συναισθηματικές πολιτικές. Τα άτομα, από την άλλη μπορούν να διακρίνουν τον δογματισμό πίσω από αυτές.
• Ο ρομαντισμός δεν έχει πεθάνει. Απλά δεν μπορεί να ασκείται σε κοινωνικό επίπεδο. Ο ρομαντισμός είναι ανθρώπινο στοιχείο, όχι κοινωνικό. Η ανάγκη που έχει ο άνθρωπος να νιώθει γεμάτος συναισθηματικά, πνευματικά και εγκεφαλικά δεν αφορά την κοινωνία, αλλά τον ίδιο τον άνθρωπο. Κατ’ επέκταση όταν προσπαθείς να μετουσιώσεις μία προσωπική έκσταση πατριωτισμού, ή συναισθηματικής άμυνας στις ανάγκες μίας ολόκληρης κοινωνίας, το σίγουρο είναι ότι θα φας τα μούτρα σου. Όχι από κάποιον εκδικητικό αντίπαλο, αλλά από την ίδια την πραγματικότητα που δεν κατανοεί την έννοια του πατριωτισμού.

• Η πραγματικότητα δεν κατανοεί επίσης κοινωνικές έννοιες όπως ισότητα, αδελφοσύνη ελευθερία και αλληλεγγύη. Αυτά είναι ανθρώπινα τερτίπια, για τα οποία ευτυχώς (ή δυστυχώς για αρκετούς), η Ευρώπη έχει κάνει βήματα για να τα συστηματοποιήσει ώστε να τα εξασφαλίζει για τις κοινωνίες της.

• Κάπως έτσι, οι ρομαντικοί φιλελεύθεροι του 19^ου αιώνα και οι ρομαντικοί αριστεριστές του 20^ου, αδυνατούν να εντάξουν την ιδεολογία τους στο πραγματιστικό πλαίσιο της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Έτσι αντιδρούν σαν ένα παιδί που ξέρει πως πάντα θα είναι πιο αδύναμο από τον γονιό του. Παραλογίζονται και προσπαθούν να παίξουν το παιχνίδι σε άλλο επίπεδο. Μακριά από τους όρους της πραγματικότητας. Σε μέρη που θαρρούν πως αυτοί έχουν το πάνω χέρι. Πχ, ιδεολογίες, εικασίες, υποκειμενικές απόψεις καμουφλαρισμένες ως αντικειμενικές και ουτοπικές περιγραφές.

• Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία έχει ξεφύγει και από τα πιο ασταθή οικονομικά μοντέλα που θα μπορούσε να αναπτύξει ο καλύτερος οικονομολόγος. Η προσπάθεια απλούστευσης μίας τόσο πολυεπίπεδης σύνθεσης οδηγεί απλά σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Ως εκ τούτου, κάποιοι αναγκάζονται να εφαρμόσουν την προαναφερθείσα τακτική «του παιδιού».

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση, προσπαθεί επίσης να κατανοήσει τον ρόλο της μέσα σε αυτό το παγκοσμιοποιημένο παιχνίδι. Όχι ενιαία, αλλά ως σύνολο Κρατών που κατά βάθος το καθένα κοιτάει το συμφέρον του. Γι’ αυτό έχουν δίκιο όσοι φωνάζουν χρόνια τώρα ότι εφόσον δεν υπάρξει πρώτα ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση, δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική.

• Οι δηλώσεις του συνόλου των ελληνικών κομμάτων, αλλά κυρίως των αυτοχαρακτηριζόμενων αντιμνημονιακών, ήταν τόσο παράλογες και εκτός πραγματικότητας, λες και οι δηλούντες είχαν ξεχάσει τι είχαν δηλώσει μία μέρα πριν ακριβώς. Με την τρικομματική κυβέρνηση να πετάει άσκοπους πατριωτικούς θούριους, την αξιωματική αντιπολίτευση να ακυρώνει τις ίδιες της τις θέσεις για το θέμα των τραπεζικών καταθέσεων και τους εθνικιστές να φαντασιώνονται πάλι σενάρια με το Δ’ Ράιχ (sic), ένας παρατηρητής του πολιτικού σκηνικού της προηγούμενης εβδομάδας θα έπρεπε απλά να σταματήσει να παρατηρεί πριν αρχίσει να θεωρεί πως χάνει τα λογικά του. Εκτός βέβαια αν είχε συνηθίσει ο εγκέφαλός του στην ξενοφοβική συνομωσιολογία των τελευταίων τριών ετών.

• Κανένα οριζόντιο μέτρο δεν είναι δίκαιο. Αυτά είναι κατάλοιπα του ολοκληρωτισμού που επέβαλλε ο υπαρκτός Σοσιαλισμός. Αυτό ήταν και το μεγαλύτερο σφάλμα του πρώτου Eurogroup. Εκεί βγήκαν στην επιφάνεια αυτά τα προαναφερθέντα στοιχεία που δείχνουν ότι η οικονομική Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να περάσει πρώτα από την πολιτική.

• Ίσως το βασικότερο: Δεν υπάρχουν εναλλακτικοί «Σαμαρείτες». Ούτε Ρώσοι, ούτε Κινέζοι, ούτε οι «σύντροφοι» λατινοαμερικανικών χωρών. Υπάρχουν μόνο κοινωνικές και οικονομικές δυναμικές, καθώς και οικονομικά συστήματα που είναι πολύ σύνθετα για οποιονδήποτε να τα ελέγξει. Και μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι κοινωνίες, οριοθετημένες ή μη από εθνικά σύνορα, καλούνται να επιβιώσουν και να ευημερήσουν. Είναι στο χέρι τους να προσαρμοστούν σε κάποιες συνθήκες ώστε να το πετύχουν, όπως στο χέρι τους είναι οι οποιοιδήποτε απαιτούμενοι διπλωματικοί ή οικονομικοί ελιγμοί. Και όσο πιο κοντά στην πραγματικότητα ζουν οι εκάστοτε κοινωνίες, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες να τα καταφέρουν. Διαφορετικά θα βαυκαλίζονται με απλοϊκή ποίηση εν μέσω πολυσύνθετων γεγονότων.

27η Οκτωβρίου 2012

Πράγματα που έμαθα χθες:

• Αν έχεις καταθέσεις στο εξωτερικό, συγκαταλέγεσαι σε μία λίστα με πιθανούς φοροφυγάδες και λαμόγια, η οποία μονοπωλεί την επικαιρότητα σαν το χρυσό κατηγορητήριο για όλα τα οικονομικά εγκλήματα της μεταπολίτευσης. Άρα στην κοινή λαϊκή συνείδηση είσαι εν δυνάμει εγκληματίας.

• Τον 21ο αιώνα, στην Ελλάδα η λέξη «διαπόμπευση» είναι ισχυρότερη από τη λέξη «δικαιοσύνη»

• Η ελληνική Δικαιοσύνη ενεργοποιείται άμεσα όταν πρόκειται για υποθέσεις που την διαβάλλουν, αλλά προβάλλει τεράστια, χρονοβόρα γραφειοκρατικά εμπόδια σε υποθέσεις όπου κάποια συντεχνία, ή ένα λαμόγιο, ή ένα λόμπι εκτίθενται. Δεν μιλάμε πλέον για Δικαιοσύνη δύο ταχυτήτων, αλλά πολλών παραπάνω.

• Είναι αδύνατον για τη μέση νεοελληνική συνείδηση να καταδικάζει ταυτόχρονα την διαπόμπευση 2059 ανθρώπων, αλλά και την άμεση ενεργοποίηση των Αρχών για τη σύλληψη του κ. Βαξεβάνη με την ταχύτητα και την οργάνωση που τους λείπει από περιπτώσεις μεγαλοεγκληματιών και διαπλεκόμενων λαμογιών. 

• Εξίσου αδύνατον είναι να συνειδητοποιηθεί τι εστί διαπόμπευση στη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα. Τι θα σήμαινε δηλαδή για σένα και την οικογένειά σου να βρίσκεσαι μέσα σε μία λίστα στοχοποίησης, ακόμα και αν είσαι 100% νόμιμος, φορολογικά υπεύθυνος, αλλά και ηθικά σωστός (σε αντίθεση με τις περσόνες στυλ Βουλγαράκη).

• Το τεκμήριο της αθωότητας είναι απλά νομικός όρος, που δεν συνάδει με τη νεοελληνική ηθική. 

• Ο άρτος και τα θεάματα πουλάνε πολύ πιο εύκολα στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, από ότι στη Ρώμη του 1ου αιώνα π.Χ.
  
  
• Η όλη ιστορία με την δημοσίευση της «λίστας Λαγκάρντ», μαζί με το τάχιστο ένταλμα σύλληψης του κ. Βαξεβάνη δείχνει περίτεχνα την ανικανότητα αντίδρασής μας μπροστά σε ζητήματα όπου το νομικό και δεοντολογικό πλαίσιο μίας κατάστασης είναι αρκετά πιο σύνθετα από μία απλή υποκειμενική γνώμη. Και σε αυτή την ανικανότητα βέβαια συμπεριλαμβάνεται και το Κράτος. Αρκεί μία ανάγνωση στο ΔΤ της ΕΛ.ΑΣ. για να καταλάβει κανείς την προχειρότητα στη συγκεκριμένη αντίδραση.

• Είναι αδύνατο πλέον να κάνεις μία συζήτηση όπου μαζί με τον συνομιλητή σου θα ψάξετε να κατανοήσετε βαθύτερα και αντικειμενικότερα μία κατάσταση. Οι ταμπέλες και τα στρατόπεδα έχουν προσαφθεί ακόμα και πριν τελειώσει η πρώτη πρόταση του διαλόγου, ενώ η όλη συζήτηση εξελίσσεται με βάση αυτές τις ταμπέλες.

• Η κοινωνία μας, έχει τόσο μεγάλη ανάγκη για ήρωες που είναι πλέον «λιωμένο βούτυρο στο ψωμί» του κάθε τυχαίου δημαγωγού και λαϊκιστή.

Οι εκλογές δεν είναι σαπουνόπερα

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, αν και Αριστερός, υπήρξε ένας μεγάλος επικριτής της νεοελληνικής Αριστεράς, κυρίως για την έλλειψη μεταρρυθμιστικής τόλμης και ρεαλιστικής ιδεολογίας στους ευρύτερους κόλπους της. Η άποψή του ότι «συναισθηματισμός και πολιτική δεν πάνε μαζί», ήταν η βασική του διαφωνία στον τρόπο με τον οποίο τα μεταπολιτευτικά κόμματα και κυρίως τα αριστερά, ως φορείς μεταρρύθμισης και προόδου, μετέφεραν την ατζέντα τους στην κοινωνία.

Δεν γνωρίζω αν ζούσε ο Ραφαηλίδης πώς θα αντιδρούσε στο σημερινό προεκλογικό τοπίο, όπου η συνεχής πολιτική επένδυση στον συναισθηματισμό, έχει αποσύρει σχεδόν κάθε σοβαρή πολιτική πρόταση από τον διάλογο με την κοινωνία, για τα πραγματικά προβλήματα της χώρας. Γνωρίζω όμως ότι η «ρώσικη ρουλέτα» που παίζουν τα άκρα της αριστεράς και της δεξιάς εις βάρος της κοινής λογικής τον τελευταίο χρόνο, έχει αποφέρει σημαντικά κέρδη και στους δύο χώρους. Η μεταμφίεση της Χρυσής Αυγής, για παράδειγμα, από αμιγώς ναζιστικό κόμμα σε πατριωτικό και η καθημερινή παρουσία της στα ΜΜΕ, τον δημόσιο διάλογο και τον χαβαλέ μεταξύ πιτσιρικάδων, είναι καθαρά αποτέλεσμα επένδυσης σε αυτόν τον συναισθηματισμό. Το ίδιο και η έλλειψη σοβαρής εναλλακτικής πρότασης από το σύνολο των αριστερών κομμάτων και το φλερτ ενός κύριου εκφραστή τους με την λαϊκή Δεξιά για χάρη ενός αντιμνημονιακού αόριστου ιδεώδους.

Επίσης δεν γνωρίζω, όπως φυσικά δεν γνωρίζουν και τα κομματικά επιτελεία, ποιο θα είναι περίπου το αποτέλεσμα των εκλογών, ώστε να μπορούν να κάνουν τους γνωστούς υπολογισμούς στις συνεργασίες τους. Αυτό δημοκρατικά είναι υγιές. Αυτό δείχνει την πραγματική δύναμη που μπορεί να έχει ένα εκλογικό σώμα όταν ξεπερνάει σιγά σιγά την μάστιγα του δικομματισμού και αποτυπώνει την πολιτική του σύγχυση με την απροσδιόριστη ψήφο του.

Επί της ουσίας, η περίοδος που διανύουμε δεν είναι μόνο δύσκολη λόγω της οικονομικής ύφεσης. Είναι δύσκολη επειδή καταρρέει το σύστημα που συντηρούσε την πλαστή κοινωνική συνοχή που είχαμε συνηθίσει. Κόμματα που επενδύουν στον φόβο, την οργή, την αγανάκτηση και γενικά στον συναισθηματισμό, είναι κόμματα που «παίζουν το τελευταίο χαρτί» λίγο πριν καταρρεύσουν, ελλείψει συγκεκριμένης, ρεαλιστικής και αναλυτικής πρότασης. Συναισθηματισμός αντί για λογική, φόβος αντί για ψυχραιμία, απλουστεύσεις αντί για αναλύσεις και προσωπικές επιθέσεις αντί για ιδεολογικές. Αυτά είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μία πολιτική σκηνή και ένα εκλογικό σώμα σε πανικό. Και φυσικά, σε αυτό το σκηνικό δεν περιλαμβάνονται μόνον τα μικρότερα κόμματα του λεγόμενου «αντιμνημονιακού τόξου», αλλά και τα δύο μεγαλύτερα που επενδύουν στον φόβο που θα προκαλέσει μία ενδεχόμενη ακυβερνησία ή πολιτική αστάθεια.

Μία κοινωνία που βυθίζεται στην οικονομική ύφεση και που πολιτικοποιείται με όρους οργής, αγανάκτησης και φόβου, δεν μπορεί να προσφέρει κάτι διαφορετικό, πέρα από μία πρόσκαιρη εκτόνωση. Η επομένη των εκλογών, ή η ενδεχόμενη επομένη των επαναληπτικών εκλογών, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και το στοιχείο της κοινής λογικής και της ρεαλιστική δημιουργίας. Ακόμα και αν αυτά τα στοιχεία είναι σε νεογέννητο στάδιο.

Αυτή την Κυριακή, και όσο διαρκεί η εκλογική διαδικασία, όλα τα κόμματα είναι «μικρά». Η δική μας συνείδηση είναι αυτή που θα αναδείξει τις προτεραιότητες που θέλουμε να πετύχουμε για εμάς, συλλογικά, ως κοινωνία. Οι τακτικές τύπου «στηρίζω μεγάλο κόμμα για μεγαλύτερη πολιτική σταθερότητα» απέδειξαν περίτρανα που οδήγησαν. Με μαθηματική ακρίβεια, και ίσως με καταστροφικότερες συνέπειες, θα οδηγήσει και η ψήφος σε κόμματα που επενδύουν σε έναν αόριστο συναισθηματισμό. Και επειδή η αποχή δεν αποτελεί πλέον σοβαρή και υπεύθυνη επιλογή, σε αυτές τις εκλογές οφείλουμε να ψηφίσουμε κατά συνείδηση.

Να σκεφτούμε σοβαρά, να δούμε τους ανθρώπους που θέλουμε να μας εκπροσωπούν στο Κοινοβούλιο έναν – έναν, και να επιλέξουμε εκείνους που εμπιστευόμαστε ότι θα αναμετρηθούν με τα πραγματικά προβλήματα προτάσσοντας ρεαλιστικές λύσεις. Εκείνους που γνωρίζουμε αποδεδειγμένα ότι έχουν πετύχει πράγματα στη ζωή τους, έχουν την ικανότητα να προσφέρουν λύσεις και δεν είναι πολιτικοί κατ’ επάγγελμα. Να μπούμε στον κόπο να διαβάσουμε προσεκτικά τις θέσεις του κάθε κόμματος, και να μην διστάζουμε να τους «ενοχλούμε» και να ρωτάμε. Ευτυχώς, όπως σε κάθε εκλογές, έτσι και σε αυτές υπάρχουν και άνθρωποι και συνδυασμοί που έχουν τέτοιες ικανότητες. Αρκεί αυτή τη φορά να έχουμε την ωριμότητα να τους αναγνωρίσουμε εγκαίρως.

Δεν θα γίνεις Ισλανδός ποτέεε

Εδώ και κάμποσους μήνες, ανακυκλώνεται μέσα στην αλυσίδα παραγωγής συνωμοτικών e-mails  το «θαύμα της Ισλανδίας», το οποίο ισορροπώντας ανάμεσα σε αλήθειες και επαναστατικές ονειρώξεις, περιγράφει πώς η Ισλανδία έφτυσε τις διεθνείς της υποχρεώσεις και με κάποιου είδους λαϊκό πραξικόπημα έγινε ξανά μία λαμπρή οικονομία. Βέβαια, παρόλο που η περίπτωση της Ισλανδίας όντως προβλημάτισε τους παραδοσιακούς «συνταγολόγους» του ΔΝΤ, τα ελληνικά φιντάνια που δημιούργησαν το συγκεκριμένο trendy κείμενο, χρησιμοποίησαν τις γνωστές απλουστεύσεις για τις «κακές τράπεζες» και τον «καλό λαό». Και πάνω στην τύχη τους, η ισλανδική περίπτωση όντως είχε να κάνει με «κακές τράπεζες» και αμέτοχο λαό. Απλά, όπως και στην ατυχή σύγκριση με την Αργεντινή, ή με το «χατζηστεφάνικο» Εκουαδόρ, έτσι και με την Ισλανδία υπάρχουν διαφορετικά οικονομικά μεγέθη, διαφορετικές συγκυρίες, διαφορετικές περίοδοι, διαφορετικά εσωτερικά γεγονότα και φυσικά διαφορετική λαϊκή ψυχοσύνθεση.

Για όλα αυτά, πλην του τελευταίου έχουν γραφτεί gigabytes απόψεων, αντίλογων και αναλύσεων, οπότε εγώ θα προσφέρω μερικά kilobytes για το συγκεκριμένο. Και τί καλύτερο παράδειγμα από τη σύγκριση του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν την κρίση οι δύο λαοί; Καθότι, όταν εδώ το αντιμνημονιακό μέτωπο συσπειρώνει αριστερά, λαϊκή δεξιά και ακροδεξιά υπό την ανακουφιστική και εκτονωτική ομπρέλα του «λαϊκού ολοκληρωτισμού», της μούντζας, του τσαμπουκά και της κρεμάλας, στην Ισλανδία ένας σημαντικός τρόπος εκτόνωσης είναι… το χιούμορ. Μιας και η εβδομάδα που μας πέρασε, είδε την γέννηση ενός λαϊκο-δεξιού εκτρωματικού πολιτικού σχηματισμού, ας αντιπαραβάλουμε τον τσαμπουκά και το ύφος του Πάνου Καμμένου και τους «Ανεξάρτητους Έλληνές» του, με το «Καλύτερο κόμμα» του Jon Gnarr.

Ο Jon Gnarr είναι ένας Ισλανδός κωμικός, που πρόπερσι έθεσε υποψηφιότητα για Δήμαρχος του Reykjiavik ιδρύοντας το «Καλύτερο κόμμα» και το κίνημα του αναρχοσουρρεαλισμού. Η βασική του καμπάνια βασίστηκε στην κωμωδία, την σάτιρα των συντηρητικών ισλανδικών πολιτικών και την απαξίωση της σκληροπυρηνικής πολιτικής μέσω διακωμώδησης της σοβαροφάνειας που είχε δημιουργηθεί στον απόηχο της οικονομικής κρίσης. Όπως δήλωσε, ο ίδιος: «Σκοπός ήταν η ισορροπία μεταξύ της ανοησίας, του χιούμορ, της ειλικρίνειας και της ευτυχίας, υπό ένα πολιτικό πλαίσιο». Και η προεκλογική του καμπάνια και παρουσία προσέφερε ακριβώς αυτό. Αντέταξε τη μιζέρια με το χαμόγελο και τη δουλειά που έπρεπε να γίνει ώστε ο κόσμος να σκέφτεται λίγο πιο χαλαρά. Μεταξύ άλλων πρότεινε δωρεάν πετσέτες σε όλες τις πισίνες, μία πολική αρκούδα για τον ζωολογικό κήπο της πόλης, δωρεάν είσοδο σε ένα από τα πάρκα της πόλης όπου παίζουν ορχήστρες, διόδια σε μία μικρή συνοικία του Reykjiavik για να «ανακουφιστεί το χρέος», κ.α.

Τις εκλογές τις κέρδισε, και το σκεπτικό συνέχισε. Μία από τις πρώτες του δηλώσεις ως νέος Δήμαρχος ήταν ότι δεν θα συνεργαστεί πολιτικά με κανέναν που δεν έχει δει το “The Wire”, τη γνωστή σειρά της HBO. Ταυτόχρονα συνέχισε την ενεργό του παρουσία, άλλοτε ως drag queen στο Gay Pride 2010 του Reykjiavik, άλλοτε ως Darth Vader με σκουφάκι Άη Βασίλη για την έναρξη των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων, ενώ σχεδόν όλες οι δηλώσεις του γίνονταν με σημαντικό πολιτικό περιεχόμενο, αλλά «γαρνιρισμένες» με χιούμορ, άλλοτε ανόητο, και άλλοτε πιο έξυπνο επιπέδου Monty Python. Το καθεαυτό έργο του μέχρι στιγμής έχει χαρακτηριστεί αποδοτικό, ενώ η πλειοψηφία των κατοίκων του Reykjiavik έχει ένα λόγο παραπάνω να νοιώθει υπερήφανη για τον Δήμαρχο που εργάζεται και επανέφερε το χαμόγελο στην πόλη εν μέσω οικονομικής κρίσης.

Αστείοι και αγροίκοι υπάρχουν παντού. Όπως προαναφέρθηκε όμως, το παράδειγμα του Jon Gnarr έρχεται σε μία ταιριαστή αντιδιαστολή με τον τρόπο που εννοούν οι περισσότεροι Έλληνες την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Αποκομμένοι από την αισιοδοξία, τη χαλαρότητα και το χιούμορ, και σφιχτά «δεμένοι» με τη μιζέρια, τη σοβαροφάνεια και τον τσαμπουκά, ενδεχομένως να θεωρούμε πως ακολουθούμε καλύτερη τακτική αντιμετώπισης του προβλήματος. Εάν όμως δεν εστιάζουμε στην καθημερινότητα και τις σχέσεις μεταξύ μας, περισσότερο από τα θεωρητικά ιδανικά που έχουμε κουραστεί να αναλύουμε, τα ιδανικά αυτά δεν θα βρουν ποτέ πρόσφορο έδαφος για να υλοποιηθούν. Βέβαια για να γίνει αυτό, θα πρέπει και κάποια στιγμή να ξεπληρώσουμε κάτι προηγούμενα χρωστούμενα στην ιστορία ώστε να αντιληφθεί ο καθένας από εμάς χωριστά την ύπαρξή του ως μέρος ενός πολιτισμού και ενός κοινωνικού συνόλου που υπάγεται σε μία ευρύτερη αστική δημοκρατία, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα συζήτησης. Καλό θα ήταν όμως να γνωρίζουμε ότι, την ημέρα που η Ισλανδία θα βγει ολοκληρωτικά από την κρίση (και αυτή η μέρα πλησιάζει πολύ πιο γρήγορα από τα δικά μας ουτοπικά στοιχήματα), ρόλο θα έχει παίξει και η αντίληψη του μέσου Ισλανδού ως μέρος μίας πολιτισμένης συλλογικότητας, που δεν είναι γεμάτη εσωτερικούς και εξωτερικούς φανταστικούς εχθρούς.

Φώτο: Aleksandar Radulovic

Στο όνομα της κρίσης

Η δικαιολογία είναι έμφυτο χαρακτηριστικό στον άνθρωπο. Για τον σημερινό λαό που τυχαίνει και κατοικεί στην Ελλάδα όμως, είναι κάτι παραπάνω από απλό χαρακτηριστικό. Είναι το επίκεντρο των πράξεων και των λόγων του. Πάνε σχεδόν δύο χρόνια από τότε που με μία χιουμοριστική ανάρτηση βρήκα τι μας έφταιγε για το 2010. Ακόμα και τότε, μου ήταν αδιανόητο σε πόσα κομμάτια θα θρυμματιζόταν η κοινωνία από τις δικαιολογίες που έχει ο καθένας μας για τις συμπεριφορές του και τις πράξεις του. 

Στο όνομα της κρίσης, ορισμένοι εργοδότες βρήκαν την ευκαιρία για άμεσες μειώσεις ή πάγωμα μισθών χωρίς πραγματικό λόγο. Διάφοροι σκόρπιοι μικροαπατεώνες, επικαλέστηκαν την κρίση για να την βγάλουν καθαρή. Ακόμα και άνθρωποι με ικανό εισόδημα έψαξαν να βρουν τρόπους να μην επιστρέψουν δανεικά ή να «κρεμάσουν» άλλους.

Στο όνομα της κρίσης, ορισμένοι βρήκαν ευκαιρία να βάλλουν κατά της δημοκρατίας (της όποιας σάπιας δημοκρατίας), για να προάγουν τον ολοκληρωτισμό και φασισμό της προσωπικής τους αντίληψης. Οι προπηλακισμοί, η βία, η παρεμπόδιση της ελεύθερης κυκλοφορίας και το δίκαιο στην αυτοδικία, απέκτησαν σοβαρή υπόσταση στο δημόσιο γίγνεσθαι. Ξαφνικά, ολοκληρωτικές λύσεις και οχλοκρατικές πρακτικές δεν φαντάζουν και τόσο άσχημες. 

Στο όνομα της κρίσης γίναμε εθνικιστές του χειρίστου είδους, ακόμα και εν αγνοία μας. Οργίασαν οι θεωρίες συνωμοσίας. Έλειψε ο «χαρισματικός» ηγέτης. Αυτός που θα στήσει τις κρεμάλες, θα διώξει κλωτσηδόν τους δανειστές, θα «ξεκολλήσει» τη χώρα από την ευρωπαϊκή ήπειρο και θα την κάνει ισχυρή, αυτόνομη, μόνη της σε έναν ωκεανό που δεν θα έχει ανάγκη κανέναν. Άλλωστε αυτό δεν μαθαίναμε στην ιστορία στο σχολείο; Πόσο μας φθονούν και μας εκμεταλλεύονται οι ξένοι διαχρονικά; Ιδού τα αποτελέσματα με τα πολλά πάρε-δώσε μαζί τους!

Στο όνομα της κρίσης, αποτάξαμε την ευτυχία, την αισιοδοξία ή έστω την ουδετερότητα και επιτρέψαμε μόνο στη μιζέρια και την απαισιοδοξία να κατακλείσουν τις ζωές μας. Γίναμε αγενείς και κάφροι. Δεν δικαιούσαι να χαμογελάς και να αισιοδοξείς ρε φίλε. Ο κόσμος πεινάει! Για να χαμογελάς, μάλλον βολεμένος εισοδηματίας θα είσαι. Δεν μπορεί να αισιοδοξείς και να μην έχεις φράγκα. Δεν είσαι Έλληνας! Επιβάλλεται πανεθνικό πένθος επ’ αόριστο. Μέχρι να αποφασίσει ο μίζερος ή ο δημοσιογράφος να μας ανακοινώσει ότι από εδώ και στο εξής επιτρέπεται το χαμόγελο.

Στο όνομα της κρίσης, δώσαμε ίδιο βάρος στον λόγο αμόρφωτων και μορφωμένων, ειδικών και άσχετων. Αφιερώσαμε την ίδια προσοχή σε επιστήμονες και αλχημιστές. Τα ΜΜΕ και ο δημόσιος λόγος πλημμύρισαν με διαφόρων ειδών σκουπίδια που απέκτησαν ίδια υπόσταση με σοβαρές απόψεις και αναλύσεις.

Στο όνομα της κρίσης βγάλαμε από μέσα μας το 10χρονο που μας είχε λείψει. Μπορούμε να συμπεριφερόμαστε όπως γουστάρουμε, γιατί απλά έχουμε προβλήματα και τέτοιες ώρες πού να βρεις την ψυχραιμία; Αφήστε το. Παιδί είναι. Δεν πειράζει. Ας φωνάξει, ας βρίσει, ας μην πιστεύει κανέναν. Να μείνει εκεί να χτυπιέται, βρίζοντας θεούς και διαβόλους, μέχρι να έρθει η μαμά να το πάρει από το χέρι και να το ξανακάνει ευτυχισμένο.

Στο όνομα της κρίσης, αποτάξαμε τη νομιμότητα. Σύσσωμη η πολιτεία και η κοινωνία κατήργησαν τον αντικαπνιστικό νόμο, απέκτησαν το αυτοδίκαιο δικαίωμα να παραβλέπουν οτιδήποτε έχει ψηφίσει το ελληνικό κοινοβούλιο τον τελευταίο καιρό. «Εδώ ο κόσμος καίγεται κι εσύ μου λες για το κάπνισμα, ή τον κακόμοιρο φορτηγατζή που διπλοπαρκάρει και φρακάρει το σύμπαν;» Όλα επιτρέπονται πλέον, και ας τολμήσει ο οποιοσδήποτε μάγκας να μου πει τίποτα. Θα του προσγειώσω τη μιζέρια μου στη μούρη του και ας μου κάνει μήνυση. Ας με στείλει και φυλακή! «Κουφάλες δικαστές, πεινάει ο κόσμος!»

Στο όνομα της κρίσης αποκτήσαμε άλλη μία σωρεία δικαιωμάτων χωρίς υποχρεώσεις. Και βέβαια κανείς δεν είπε ότι είναι εύκολο ή ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν αγγίζει και τα όρια του απάνθρωπου. Αλλά την κοινωνία εμείς την αποτελούμε και είτε υπάρχουν εξωτερικοί, είτε εσωτερικοί παράγοντες, πάλι εμείς την διαμορφώνουμε. Λατρέψαμε το παρελθόν και όταν κληθούμε πάλι να σταθούμε με τα ίδια μας τα πόδια στο παρόν, θα ψάχνουμε για άλλες δικαιολογίες.

Intermission #57 (Hague edition)

Το Δικαστήριο της Χάγης απεφάνθη. Καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση της ενδιάμεσης συμφωνίας με την FYROM. 

Ανάγνωση πεσόντων:


Σαμαράς Αντώνιος ... ΠΑΡΩΝ
Καρατζαφέρης Γεώργιος ... ΠΑΡΩΝ
Ψωμιάδης Παναγιώτης ... ΠΑΡΩΝ
Μητροπολίτης Άνθιμος ... ΠΑΡΩΝ
Καραμανλής Κωνσταντίνος (jr) ... ΠΑΡΩΝ
Νεοελληνικός επαρχιωτισμός ... ΠΑΡΩΝ
Βλαχοσκεπτόμενη μεταπολίτευση ... ΠΑΡΟΥΣΑ
Εθνοπατριωτική ανοησία ... ΠΑΡΟΥΣΑ
Τζάμπα μαγκιά και bese ... ΠΑΡΟΥΣΑ

Η επάνοδος της λαϊκής δεξιάς

Ο Julian Barnes είχε γράψει: «Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά ρεύεται ένα χαλασμένο κρεμμύδι που έφαγε πριν πολλά χρόνια». Δεδομένου ότι η λαϊκή δεξιά και ο φασισμός συνθέτουν ένα υπέροχο καλάθι γεμάτο χαλασμένα κρεμμύδια, δεν είναι τυχαίο που η δυσωδία αυτών, κάθε λίγα χρόνια, σκάει και πάλι στα μούτρα της ανθρωπότητας παρά τα όποια θετικά βήματα της τελευταίας.

Τα σημάδια που χτυπάνε τον συναγερμό για το εκάστοτε «ρέψιμο» είναι γνώριμα. Ακόμα και όποιος έχει διαβάσει λίγη σύγχρονη Ιστορία επιπέδου Λυκείου, μπορεί να αναγνωρίσει τις περιόδους εκείνες όπου η παρακμή διαδεχόταν μία πολιτισμική ακμή και βύθιζε κοινωνίες σε μεσαιωνικές καταστάσεις. Και ο κοινός παρονομαστής αυτών των περιόδων ήταν η οικονομική ύφεση που οδηγούσε σε μία ευρύτερη κοινωνική δυσαρέσκεια που με τη σειρά της έδινε πρόσφορο έδαφος για την «άνθιση» γενικευμένων λαϊκό-δεξιών και φασιστικών αντιλήψεων.

Το αυγό του φιδιού εκκολάπτεται από κότες, αλλά και από αυτούς που υποτιμούν τα πρώιμα σημάδια «αποδημοκρατισμού», αυτοδικίας και διάχυσης ολοκληρωτικών απόψεων. Η λαϊκή δεξιά που αποτελεί πρώιμο στάδιο του φασισμού δεν εκφράζεται απαραίτητα μέσα από την άνοδο δεξιών κομμάτων ή συμβατικά δεξιών θέσεων, αλλά από συγκεκριμένες νοοτροπίες που σε μία συναισθηματική κατάσταση θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον ψηφοφόρο στην ανάδειξη κομμάτων ή πολιτικών σχηματισμών που εκφράζουν ακραίες και συντηρητικές απόψεις ακόμα και αν ανήκουν σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Καταστάσεις όπου υψώνονται εθνικές σημαίες για οποιονδήποτε λόγο, όπου ο τραμπουκισμός πληθαίνει, όπου η λογική δίνει τη θέση της στον συναισθηματισμό, όπου η δημιουργικότητα δίνει θέση στην μοιρολατρία, όπου οι πιέσεις για την επαναφορά αξιών όπως «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» αποκτούν όλο και περισσότερους ακόλουθους, όπου το Κράτος αποδεικνύεται ανίκανο να θέσει και να εφαρμόσει στοιχειώδεις κανόνες δικαίου, όπου οι θεωρίες συνομωσίας υπερκαλύπτουν την πραγματική πληροφορία και όπου η στοχοποίηση των ανθρώπων με φυλετικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά κριτήρια συνθέτει πεδία έχθρας, αποτελούν σαφή σημάδια ανόδου ολοκληρωτικών, συντηρητικών και ακραίων ιδεών.

Ένα πολύ πρόσφατο και εμφανέστατο παράδειγμα, εκτός από τα ελληνικά τεκταινόμενα, αποτελούν οι ΗΠΑ, όπου εν μέσω ύφεσης και της επικείμενης κρίσης, οι ακροδεξιές και συντηρητικές φωνές ξεπετάγονται στο δημόσιο βήμα μέσα σε μία βραδιά και κερδίζουν γρήγορα έδαφος. Κινήματα όπως το «Tea Party Movement» και υπερσυντηρητικοί πολιτικοί όπως η Sarah Palin εκφράζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να προάγονται ακροδεξιές και συντηρητικές αντιλήψεις ως διέξοδοι από την οικονομική κρίση. Παρόμοιες καταστάσεις είναι πλέον εμφανείς στην Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα, όπου η λαϊκή δεξιά, ακόμα και η ακροδεξιά, έχουν ήδη ένα σημαντικό μερίδιο επιρροής στην κοινωνία, εκμεταλλευόμενες την οικονομική ύφεση, και διεισδύουν με ευκολία τόσο σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, όσο και σε πολιτικούς χώρους που παλαιότερα αποτελούσαν παραδοσιακούς εχθρούς τους.

Τα καλά νέα είναι ότι, όπως οι κοινωνίες επιτρέπουν την «άνθιση» της λαϊκής δεξιάς, έτσι μπορούν και να την «κλαδέψουν», εφόσον αυτή η ανάγκη γίνει συνειδητή από την πλειοψηφία τους. Μόνο που εκεί μετράει περισσότερο το επίπεδο ωριμότητας, παιδείας και ετοιμότητας της κοινωνίας, παρά οι καθεαυτό διαθέσεις των συντηρητικών ομάδων. Η ιστορία, βέβαια, εκτός από τα ρεψίματα έχει δείξει ότι όλες οι περίοδοι είναι κατά κανόνα σκοτεινές με μικρές αναλαμπές πολιτισμικής ακμής. Τους τελευταίους δύο αιώνες, οι αναλαμπές αυτές φαίνονται να είναι πιο πυκνές, αλλά το DNA δεκάδων χιλιάδων ετών δεν μπορεί να αλλάξει τόσο εύκολα και γρήγορα, επειδή απλά πλαισιώνεται από πολιτισμικές συμβάσεις. Η δημοκρατία αλλά και οποιαδήποτε κοινωνική συνθήκη ευνομίας και δικαίου, είναι εύθραυστα κατασκευάσματα που χρειάζονται πολύ περισσότερη δουλειά και συλλογική προσπάθεια σε σχέση με την ευκολία της αμεσότητας που παρέχει η βία, η αυτοδικία και η οχλοκρατία. Η ευθύνη για την κατεύθυνση που θα επιλέξουμε να πάρουμε, βαραίνει τον καθένα από εμάς. Είναι στο χέρι του καθενός να μην παραχωρεί έδαφος σε ρητορικές και πράξεις που βοηθούν στην επέκταση του δεξιού λαϊκισμού με τις ακροδεξιές του προεκτάσεις, να διατηρεί την ψυχραιμία του και σε κάθε περίπτωση να προβάλλει την λογική του έναντι του συναισθηματισμού του. Άλλωστε, ένα σημαντικό ιστορικό μάθημα του 20ου αιώνα ήταν ότι ο φασισμός δεν στηρίχθηκε μόνο στον φόβο, αλλά και στον υπέρμετρο ενθουσιασμό.

Ο ύπνος δεν θρέφει μόνο τα παιδιά

«Κάντε ησυχία μην ξυπνήσουμε τους Έλληνες» είναι ένα από τα συνθήματα που φωνάζουν οι Ισπανοί διαδηλωτές, κάτι το οποίο κατανοώ απόλυτα. Και το κατανοώ όχι λόγω του υπονοούμενου του συνθήματος, αλλά επειδή οι Ισπανοί που το φωνάζουν, μάλλον έχουν μία στρεβλή εικόνα για την ελληνική πραγματικότητα.

Είναι φυσιολογικό, όταν όλα τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ ασχολούνται με την οικονομική κρίση της Ελλάδας, τα μέτρα λιτότητας, την αύξηση της φορολογίας, τη μείωση των μισθών και δείχνουν αποσπασματικά σκηνές από πορείες, οι λοιποί Ευρωπαίοι να νομίζουν αυτό που πλανάται και στη φαντασία διαφόρων εγχώριων «πατριωτών». Ότι δηλαδή η Ελλάδα ήταν μία μικρή ευρωπαϊκή χώρα όπου οι κάτοικοι ζούσαν μια ήσυχη και ειρηνική ζωή, απολαμβάνοντας όλες τις ανέσεις, τις παροχές και τα δικαιώματα ενός μέσου ευρωπαϊκού κράτους, μέχρι που ξαφνικά το κακό ΔΝΤ και οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες αποφάσισαν να εξολοθρεύσουν τον λαό της, βάζοντάς τη σε μία στημένη προσπάθεια αποκατάστασης της βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την μαζική πτώχευση των κατοίκων της.

Οι Ισπανοί, που αστειευόμενοι θέλουν να ξεσηκώσουν και τους «κοιμισμένους» Έλληνες, δεν γνωρίζουν ότι η σαπίλα, η διαφθορά, η αναξιοκρατία, οι σπατάλες και η εξαθλίωση της αξιοπρέπειας προϋπήρχαν της κρίσης. Δεν ξέρουν ότι αυτά για τα οποία μαζεύονται στις πλατείες τους και αποδοκιμάζουν, προϋπήρχαν και στην Ελλάδα της «ευημερίας» προ κρίσης. Η πραγματική δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η αξιοκρατία, και η αξιοπρέπεια ήταν διαβλητές έννοιες σε όλη την περίοδο της μεταπολίτευσης. Δεν χρειαζόταν η οικονομική κρίση για να τα φέρει στην επιφάνεια. Απλά πριν την κρίση, ο ελληνικός ουρανός έβρεχε ευρωπαϊκό χρήμα, οπότε ποσώς ενδιαφερόταν οποιοσδήποτε για την κρίση των θεσμών και της δημοκρατίας γενικότερα. Η λαϊκή οργή που εκφράζεται στις μέρες μας δεν είναι τόσο για την κρίση των θεσμών, όσο για την κρίση της τσέπης. Και φυσικά, οι Ισπανοί δεν μπορούν να το γνωρίζουν αυτό, όπως κι εμείς δε θα μπορούσαμε να γνωρίζουμε για κάτι ανάλογο που συμβαίνει σε μία άλλη χώρα, πέρα από τις εικόνες που μεταφέρουν τα ΜΜΕ, και τις αναλύσεις που μεταφράζει σκοπίμως, όπως τον βολεύει, ο κάθε πολιτικός χώρος.

Οι Ισπανοί και οι εγχώριοι ιεροκήρυκες που προσπαθούν να μετουσιώσουν την αγανάκτηση σε δράση, παραβλέπουν ένα σημαντικό στοιχείο. Ότι η αγανάκτηση δεν είναι ενιαία. Άλλος αγανακτεί επειδή έχασε τη δουλειά του, άλλος επειδή μειώθηκε ο μισθός του, άλλος επειδή θεωρεί ότι το μνημόνιο έφερε τη συμφορά, άλλος επειδή το μνημόνιο δεν εφαρμόζεται ουσιαστικά, άλλος για την κοινωνική ένταση, άλλος για την κυβερνητική δειλία στην έμπρακτη εφαρμογή του μνημονίου, κλπ. Η πιο ουσιαστική αγανάκτηση, αυτή που αφορά τους θεσμούς και τις πιο βαθιές δομές που είναι υπεύθυνες για την κρίση, εκφράζεται από τους ίδιους ανθρώπους που αγανακτούσαν και προ κρίσης και οι οποίοι όπως τότε, έτσι και τώρα αποτελούν μία ασήμαντη μειοψηφία˙ τουλάχιστον όσον αφορά τον δημόσιο λόγο.

Εάν κάποια στιγμή η Πλατεία Συντάγματος γέμιζε με ένα ή δύο εκατομμύρια αγανακτισμένους, τότε μάλλον σε καλό δρόμο θα είμαστε. Θα σήμαινε ότι οι παλιές δομές όντως καταρρέουν και οι απανταχού βολεμένοι και οι συντεχνίες τους ξεβολεύονται. Οι Ισπανοί θα χειροκροτούσαν και θα φώναζαν «επιτέλους ξύπνησαν οι Έλληνες», αλλά και πάλι για παρεξηγημένους λόγους.

Ζήλειες

Κάθε φορά που συμβαίνουν μαζικές διαδηλώσεις στο εξωτερικό (ειδικά σε κεντρικές πλατείες), τα εγχώρια «επαναστατικά» μυαλά τρέχουν να ενθουσιαστούν. Έτσι, για κάποιο λόγο, η τελευταία μόδα προστάζει να παρακολουθούμε όλοι με ενδιαφέρον και αλληλεγγύη τα δρώμενα στην Puerta del Sol της Μαδρίτης, φαντασιώνοντας την ημέρα που κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και στην Πλατεία Συντάγματος. Δυστυχώς όμως, όπως έχει ξαναειπωθεί, η επανάσταση με ελληνικούς όρους αργεί.

Ο λόγος είναι απλός και είναι ο ίδιος που στην Ελλάδα δεν μπορεί να λειτουργήσει κάτι συλλογικά ή έστω μαζικά. Για οτιδήποτε θέλουμε να δημιουργήσουμε, δεν υπάρχει στοιχειώδης συνεννόηση και αμοιβαίος συμβιβασμός. Και από αυτόν τον κανόνα δεν εξαιρείται ούτε η κοινωνική αντίδραση. Έτσι, επί της ουσίας, δεν έχουμε μία ομοιογενή κοινωνική αντίδραση, αλλά ένα σύνολο από πολλές μικρές και ατομικές αντιδράσεις για έναν μεγάλο αριθμό διακριτών, προσωπικών απαιτήσεων. Για κάποιο λόγο, θεωρούμε ότι διαδήλωση σημαίνει στοίχιση σε διάφορα «μπλοκ», το καθένα εκ των οποίων κάνει την πασαρέλα του μπροστά από το Κοινοβούλιο, φωνάζοντας το δικό του μανιφέστο, με μοναδικό ενωτικό παράγοντα τον ίδιο κοινό, αόριστο, «εχθρό». Στο τέλος, αντί να βγαίνει μία ενιαία πολυπληθής φωνή, παράγεται μία ακατανόητη κακοφωνία που εμπεριέχει ακόμα και αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, και τελικά καταπνίγει τα όποια δίκαια αιτήματα ή μανιφέστα.

Στην πασαρέλα της Πλατείας Συντάγματος, μπορείς για παράδειγμα να δεις τετράπαχους εργατοπατέρες να διαδηλώνουν μαζί με κοκαλιάρηδες χαμηλοσυνταξιούχους. Αναρχικούς, μαζί με κομματικές νεολαίες. Μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις (βλ. ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ), μαζί με κατά τ’ άλλα εργατικούς και χαμηλόμισθους δημόσιους υπαλλήλους.

Η αλληλεγγύη και η ενότητα μπροστά σε έναν κοινό «εχθρό» δεν είναι κατακριτέες, ούτε φυσικά προϋποθέτουν ομοιογενή πλήθη με τις ίδιες ακριβώς ιδέες. Έχει μεγάλη σημασία όμως το πώς ορίζει τον «εχθρό» ο καθένας και κατά πόσο ο «εχθρός» αυτός έχει τις ίδιες επιπτώσεις σε όλους. Διότι αν οι επιπτώσεις είναι διαφορετικές, τότε το τίμημα που έχει να πληρώσει ο καθένας είναι διαφορετικό. Και όταν το τίμημα είναι διαφορετικό, δεν μπορεί να υπάρχει ομοιογένεια και συλλογικότητα εξ’ ορισμού.

Είναι φυσικό οι αγανακτισμένοι ή οι εν δυνάμει «επαναστάτες» να θαυμάζουν την Puerta del Sol, τις περιστασιακές μαζικές απεργιακές κινητοποιήσεις του Παρισιού, την Tahrir, το Wisconsin, κλπ. Στην ουσία δεν θαυμάζουν την πραγματοποίηση ή τα μανιφέστα αυτών των διαδηλώσεων, αλλά την ομοιογένεια, την μαζικότητα και την αποφασιστικότητά τους. Ίσως επειδή κατά βάθος γνωρίζουν πως παρόμοιες διαδηλώσεις δεν μπορούν να γίνουν στην Ελλάδα με τις παρούσες νοοτροπίες, ήτοι τις 329746502986 συνιστώσες της Αριστεράς, την μιζέρια και την ένταση που επικαλύπτουν οποιαδήποτε άλλη ατμόσφαιρα, την ανυπαρξία κάποιας συλλογικής συνείδησης, και εν τέλει το μακρύ και το κοντό του καθενός.

Πρωτοκοσμική υποκρισία

Στον δυτικό κόσμο, είναι της μόδας να είμαστε σωστοί και «ηθικοί». Να προσπαθούμε να καλυτερεύουμε τις κοινωνίες μας μέσω της Δημοκρατίας, υποδηλώνοντας έτσι μία άτυπη αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας, με σεβασμό προς τα ατομικά και ανθρώπινα δικαιώματα, θεωρώντας ότι τη γνώση και τον υψηλότερο πολιτισμό τον κατέχουμε εμείς, σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο.

Με όλα αυτά δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα αν δεν είχαμε αυτή την ιστορική υπεροψία προς τον υπόλοιπο πλανήτη και αυτή την τάση να προσπαθούμε να «εκπολιτίσουμε» τους άλλους, σύμφωνα με την ηθική και τους κοινωνικούς κανόνες που ταιριάζουν σε εμάς.

Συχνά πυκνά, λαμβάνω ηλεκτρονικά μηνύματα του στυλ: «Να σταματήσουμε τη μόλυνση του ποταμού Citarum στην Ινδονησία». «Να σταματήσουμε την παιδική εργασία στη νοτιοανατολική Ασία». «Να σταματήσουμε την δουλεία στη Νιγηρία». «Να σώσουμε το τροπικό δάσος του Βόρνεο από τις καλλιέργειες καρύδας», κλπ.

ΟΚ, σωστά όλα αυτά. Ενδεχομένως να νοιώθουμε και μία ηθική ικανοποίηση όταν πατάμε «προώθηση» και μεταφέρουμε το μήνυμα σε άλλους είκοσι παραλήπτες. Επί της ουσίας όμως, αυτό που συμβαίνει είναι ένας δυτικός που έχει εξασφαλισμένο ένα στοιχειώδες εισόδημα, στέγη, τροφή, ευκαιρίες και πρόσβαση σε άπειρα καταναλωτικά αγαθά, να υποκρίνεται πως κάνει ότι είναι δυνατόν για να εξαλειφθούν τα κακώς κείμενα του τρίτου κόσμου, είτε με το πάτημα ενός κουμπιού, είτε στέλνοντας από $20 το μήνα σε κάποια ΜΚΟ. Και η υποκρισία έγκειται στο γεγονός ότι το 99,99% των δυτικών ανθρώπων που είτε προωθεί τέτοια μηνύματα, είτε λαμβάνει δράση με ενημερωτικές καμπάνιες για τα συγκεκριμένα θέματα, πιθανόν να μην έχει γνωρίσει ποτέ του ούτε έναν από τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι προσπαθεί να βοηθήσει.

Ο μέσος δυτικός «φιλάνθρωπος» δεν αναρωτήθηκε ποτέ, γιατί τελικά να υπάρχει τρίτος κόσμος. Ίσως να θεωρεί ότι η Αφρική ανέκαθεν ήταν μία φτωχή ήπειρος που σπαραζόταν από πολέμους, ασθένειες και λοιμούς. Δεν αναρωτήθηκε ποτέ, από που προήλθε η συντριπτική πλειοψηφία των υλικών αγαθών που διαθέτει ο ίδιος και με ποιους τρόπους παράχθηκαν αυτά. Ούτε έχει αισθανθεί ποτέ την πραγματική φτώχεια· αυτή όπου ένα παιδί θα είναι τυχερό αν βρίσκει ένα φύλλο μαρουλιού την ημέρα για να φάει, ή την άλλη όπου μία οικογένεια θα είναι τυχερή αν βγάζει πάνω από $1,5 την ημέρα για να συντηρηθεί. Ας πάει κάποιος να κλείσει την παράνομη υλοτομία στο Βόρνεο που προκαλεί μεν οικολογική καταστροφή, αλλά ταΐζει ταυτόχρονα μερικές χιλιάδες οικογένειες. Ας ρωτήσει αυτές τις οικογένειες τί γνώμη έχουν για την οικολογία και το περιβάλλον.

Διάφορες ΜΚΟ μαζεύουν χρήματα για να φτιαχτεί ο δρόμος μεταξύ των τάδε χωριών στο Κογκό. Αναρωτήθηκε ποτέ κανείς αν οι ντόπιοι ζήτησαν τον δρόμο; Στην τελική αναρωτήθηκε ποτέ κανείς γιατί υπάρχουν ακόμα φυλές που έχουν παραμείνει στο μοντέλο του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη, και παρά την επαφή τους με τους δυτικούς, έχουν επιλέξει να παραμείνουν στην «πρωτόγονη» κατάστασή τους; Με τα τελετουργικά τους, την υψηλή θνησιμότητά τους, τις ασθένειές τους, τη δυσκολία ανεύρεσης της τροφής τους κλπ.

Υπάρχουν δύο βασικά πταίσματα σε όλη αυτή την ιστορία. Το πρώτο είναι η υποκρισία. Προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματα μίας κοινωνίας που ζει κάτι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, που έχει διαφορετικές αντιλήψεις, ανάγκες και προβλήματα, χωρίς να έχουμε λύσει πρώτα τα δικά μας. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον άστεγο της Ινδονησίας, χωρίς να έχουμε καταφέρει να μην έχουμε άστεγους έξω από την πόρτα μας. Προσπαθούμε να προσφέρουμε παιδεία σε κάποια απόμακρη φυλή της Ν. Αμερικής, χωρίς να έχουμε καταφέρει να παρέχουμε σωστή παιδεία στο ίδιο μας το σπίτι. Κοινώς, εμμένουμε σε μία ιεραποστολική νοοτροπία, κοιτώντας παρά πέρα, χωρίς να κοιτάμε πρώτα τα δικά μας χάλια. Φυσικά ο ντόπιος άστεγος δεν έχει μεγαλύτερη αξία από τον εξωτερικό. Αλλά, εστιάζοντας στο μακρινό αντί στο διπλανό, μήπως υποδηλώνουμε μία ανικανότητα να βοηθήσουμε ανθρώπους επί του πρακτέου; Μήπως τελικά δε νοιαζόμαστε και τόσο για τους άστεγους αλλά θέλουμε να έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη στέλνοντας ένα ασήμαντο ποσό σε κάποια οργάνωση περίθαλψης αστέγων στο Τρέχαγύρευε;

Το δεύτερο είναι ότι αντί να δούμε την πηγή όλων αυτών των «κακών» που προσπαθούμε να διορθώσουμε και να λάβουμε δράση επί της ουσίας, επιμένουμε να περιφερόμαστε γύρω από το πρόβλημα και να απαγγέλουμε χαριτωμένες εκθέσεις ιδεών. Πόσοι άραγε να τα έχουν σκεφτεί αυτά; Με τί προϊόντα μολύνεται ο Citarum; Τα προϊόντα της παιδικής εργασίας στη νοτιοανατολική Ασία, ποιους έχουν τελικούς αποδέκτες; Οι σκλάβοι στη Νιγηρία δουλεύουν στα ορυχεία για να βγάλουν διαμάντια για ποιους; Το λάδι καρύδας από τις καλλιέργειες στο Βόρνεο, για ποιανού τα καλλυντικά παράγεται; Οι φτωχές οικογένειες του τρίτου κόσμου, φέρνουν όλο και περισσότερα παιδιά στον κόσμο, με τη σχετική θνησιμότητα, τις ασθένειες και την παιδική εκμετάλλευση, ώστε να παρέχουν περισσότερα εργατικά χέρια για ποιον;

Οι τελικοί αποδέκτες όλης αυτής της τεράστιας παραγωγής που δημιουργεί φτώχεια, περιβαλλοντικές καταστροφές, ανισότητες, λοιμούς, πολέμους, κλπ, είναι μία μειοψηφία που απλά καταναλώνει όσο πιο πολύ μπορεί. Και όσο η κατανάλωση αυξάνεται, τόσο αυξάνονται και οι ανάγκες της παγκόσμιας παραγωγής και ακολούθως αυτά για τα οποία δήθεν νοιαζόμαστε.

Αν πραγματικά θέλεις να βοηθήσεις τον υπόλοιπο κόσμο ξεκίνα πρώτα με τον εαυτό σου. Κάνε τη θυσία να μειώσεις την κατανάλωσή σου, τις ανάγκες σου, και τα υλικά αγαθά σου. Είναι ο μόνος τρόπος να βοηθήσεις. Βοήθησε τον άμεσα διπλανό σου. Διαφορετικά αποδέξου ότι είσαι ένας βολεμένος καλοπερασάκιας Δυτικός που πρέπει οπωσδήποτε να έχει 2-3 ζευγάρια αθλητικά παπούτσια, ή να φοράει make-up κάθε μέρα, και άσε τις φιλανθρωπίες. Γιατί στην τελική ο υπερκαταναλωτής που έχει ήσυχη και τη συνείδησή του, είναι χειρότερος από αυτόν που καταναλώνει μεν, αλλά ίσως να αισθάνεται και κάποιες τύψεις.

Δεν είμαστε Ουγκάντα

Ως γνωστόν, ο επίσημος τίτλος του υπουργείου που είναι υπεύθυνο για την παιδεία στην Ελλάδα είναι: «Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων». Επειδή με αντιφάσεις που βγάζουν τόσο μάτι και ειδικά αυτές που αφορούν την παιδεία, δεν έχω ιδιαίτερα καλές σχέσεις, έκανα μία σύντομη έρευνα για να δω ποιοι είναι οι επίσημοι τίτλοι των υπουργείων παιδείας σε άλλες χώρες. Για να καταλάβω δηλαδή, τι αντίληψη υπάρχει για την παιδεία σε άλλους πολιτισμούς.

Ας ξεκινήσουμε με κάποιες ευρωπαϊκές χώρες.

Αυστρία:
Υπουργείο Επιστήμης και Έρευνας
Bundesministerium für Wissenschaft und Forschung

Γαλλία:
Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας
Ministre de l'Éducation nationale, de l'Enseignement supérieur et de la Recherche

Γερμανία:
Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας
Bundesministerium für Bildung und Forschung

Δανία:
Υπουργείο Παιδείας
Undervisnings Ministeriet

Ελβετία:
Γραμματεία Παιδείας και Έρευνας
Staatssekretariat für Bildung und Forschung

Ιρλανδία:
Υπουργείο Παιδείας και Επιστήμης
Department of Education & Science

Ισπανία:
Υπουργείο Παιδείας
Ministerio de Educación

Ιταλία:
Υπουργείο Παιδείας, Πανεπιστημίων και Έρευνας
Ministero dell'Istruzione, dell'Università e della Ricerca

Μεγάλη Βρετανία:
Τομέας Παιδείας (1/2βάθμια Εκπαίδευση)
Department of Education

Τομέας Επαγγελματικής Καινοτομίας και Δεξιοτήτων (3βάθμια Εκπαίδευση)
Department for Business Innovation & Skills

Νορβηγία:
Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας
Kunnskapsdepartementet

Ολλανδία:
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστημών
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Σουηδία:
Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας
Utbildningsdepartementet

Φιλανδία:
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Opetus- ja kulttuuriministeriö

Πάμε και λίγο εκτός Ευρώπης.

Αυστραλία:
Τομέας Παιδείας, Εργασίας και Επαγγελματικών Σχέσεων
Department of Education, Employment and Workplace Relations

Ιαπωνία:
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Επιστήμης και Τεχνολογίας

ΗΠΑ:
Τομέας Παιδείας
Department of Education

Νότια Κορέα:
Υπουργείο Παιδείας, Επιστήμης και Τεχνολογίας

Καναδάς:
Υπουργείο Παιδείας
Ministry of Education

Πάμε και σε «λιγότερο πολιτισμένες χώρες» (Δεν παραθέτω τον πρωτότυπο τίτλο για ευνόητους λόγους. Κάνω κατευθείαν τη μετάφραση από την αντίστοιχη αγγλική ή γαλλική)

Αίγυπτος:
Υπουργείο Παιδείας

Τουρκία:
Υπουργείο Εθνικής Παιδείας

Κένυα:
Υπουργείο Παιδείας

Ταϊλάνδη:
Υπουργείο Παιδείας

Ζιμπάμπουε:
Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού, Τεχνών και Πολιτισμού

Μοζαμβίκη:
Υπουργείο Ανώτατης Παιδείας, Επιστήμης και Τεχνολογίας

Ναμίμπια:
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ρουάντα:
Υπουργείο Παιδείας, Επιστήμης, Τεχνολογίας και Επιστημονικής Έρευνας

Ουγκάντα:
Υπουργείο Παιδείας και Αθλητισμού

Λιβυή:
Υπουργείο Παιδείας

Βόρεια Κορέα:
Υπουργείο Παιδείας

Πακιστάν:
Υπουργείο Παιδείας

… έχε γούστο…

Σαουδική Αραβία:
Υπουργείο Παιδείας

Ιράν:
Υπουργείο Παιδείας

Αποκάλυψιc! Ο σκοταδισμός, η αστρολογία, και η μεταφυσική, αφορούν μόνο την ελληνική παιδεία. 300 χρόνια μετά την έλευση του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, 2500 χρόνια μετά τον αρχαίο ελληνικό Λόγο, και το κοινό νεοελληνικό πνεύμα θεωρεί ότι η μάθηση και η έρευνα συμπλέουν άψογα με το σύστημα αξιών μιας σειράς μυθολογικών συγγραμμάτων της εποχής του χαλκού και του προ-μεσαιωνικού σκοταδισμού. Δέκα με τόνο για την παγκόσμια πρωτοτυπία! Προφανώς αυτή την πρωτοτυπία είχε υπόψη το ελληνικό υπουργείο, όταν είχε τη δυνατότητα να εξαλείψει την μεγαλύτερη νοητική αντίφαση της ανθρωπότητας σε τίτλο υπουργείου. Τελικά κότσαρε απλά ένα «δια βίου μάθησης» και ξεμπέρδεψε.

Ισραήλ - Ανθρωπότητα : 1-0

Όπως και να το κάνεις, έχει ενδιαφέρον να μελετάς Ιστορία. Μπορείς για παράδειγμα να δεις πως ένας λαός που έχει υποστεί την χειρότερη αντιμετώπιση από ένα ολοκληρωτικό, ναζιστικό, σαδιστικό καθεστώς, καταφέρνει μέσα σε λίγα χρόνια να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς με παρόμοια χαρακτηριστικά. Καταφέρνει να καταλάβει θέσεις κλειδιά σε διάφορα κέντρα εξουσίας και τελικά, παραβιάζοντας κάθε συνθήκη διεθνούς δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να κάνει εγκλήματα χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν. Γι’ αυτό άλλωστε ο ΟΗΕ και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης χλευάζονταν ήδη από τη δεκαετία του ’60 για την πραγματική ισχύ που διέθεταν.

Με τη σημερινή πειρατεία, τις δολοφονίες, τις κακοποιήσεις και τους τραυματισμούς που έλαβαν χώρα στα πλοία του ανθρωπιστικού «Στόλου της Ελευθερίας», το Ισραήλ κερδίζει επάξια το βραβείο συνέχισης των ολοκληρωτικών, φασιστικών και αντι-ανθρωπιστικών τακτικών που λυμαίνονται την ανθρωπότητα. Θεωρώ λοιπόν ότι το Ισραήλ θα πρέπει να προβεί σε αλλαγή της σημαίας του, με ένα νέο συμβολισμό ο οποίος θα τιμάει αυτή την σπουδαία κληρονομιά.

Σήμερα στις 7μ.μ., με Δελτίο Τύπου που εξέδωσε η πρωτοβουλία «Ένα Καράβι για τη Γάζα», πραγματοποιείται συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από την Ισραηλινή πρεσβεία. Είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής όχι μόνο προς τα θύματα του στόλου της ελευθερίας, αλλά και προς τα διαχρονικά θύματα των πολεμόχαρων, ολοκληρωτικών τακτικών του Ισραηλινού καθεστώτος και που καθημερινά οι περισσότεροι αγνοούν.

Update: Επειδή προφανώς η σημαία ενόχλησε κάποιους αναγνώστες και έλαβα κάτι μηνύματα με τα γνωστά «ευαίσθητα ζητήματα» του συγκεκριμένου συμβολισμού στη συγκεκριμένη σημαία… Οι πράξεις και τα γεγονότα καθιστούν μία έννοια ή έναν συμβολισμό ευαίσθητο. Όχι κάποια τυποποιημένη, και αραχνιασμένη κοινωνική αντίληψη που απλά έχει διαιωνιστεί με το πέρασμα του χρόνου. Το καθεστώς το οποίο δημιουργήθηκε μετά από ευαισθησία της διεθνούς κοινότητας για τα φριχτά εγκλήματα που διαπράχθηκαν εναντίον του λαού του είναι αυτό στο οποίο καταλογίζονται οι ευθύνες, όχι μόνο του σημερινού εγκλήματος αλλά και των συνεχών εγκλημάτων των τελευταίων 50 ετών. Όχι ο λαός του. Αν και λογικό είναι για κάποιον να συλλογιστεί ότι όλα τα καθεστώτα δημιουργούνται υπό τις επευφημίες, την ψήφο και την ανοχή των λαών τους, εγώ προσωπικά βάλω εναντίον του άμεσα υπεύθυνου για το σημερινό έγκλημα.

Οι πράξεις, λοιπόν, και τα γεγονότα του συγκεκριμένου καθεστώτος είναι άκρως παράνομες, φασιστικές, εγκληματικές, εκτός διεθνούς δικαίου, άρα είναι δικαίωμα του καθενός είναι να τις κρίνει ανάλογα. Εάν υπάρχει κάποιος που θίγεται επειδή είτε προσβάλλεται το θρησκευτικό σύμβολο του Δαυίδ, είτε επειδή θεωρεί τον αγκυλωτό σταυρό άκρως προσβλητικό για τον εβραϊκό λαό, καλό θα ήταν να αναλογιστεί τις πράξεις και τα τεκταινόμενα του Ισραηλινού καθεστώτος τα τελευταία 50 χρόνια, με αποκορύφωμα τη σημερινή επιχείρηση. Εάν θεωρεί ότι ο φασισμός και αυτές οι πράξεις δεν συνάδουν, τότε μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσει την αντίληψή του για την έννοια του φασισμού. Επίσης με αυτό τον τρόπο, προφανώς νομιμοποιεί τις πράξεις και τα τεκταινόμενα του Γερμανικού Ναζιστικού καθεστώτος εις βάρος του εβραϊκού λαού.

Η Αφροδίτη και ο μέσος δάχτυλος

Ο έρωτας και ο λόξυγκας δεν κρύβονται. Το ίδιο και η ανασφάλεια που νοιώθει ο σύγχρονος μέσος Έλληνας απέναντι σε προοδευτικούς και δημοκρατικούς θεσμούς, όπως η ελευθερία του λόγου για παράδειγμα. Θέλουμε να λέμε ότι έχουμε δημοκρατία και ότι είμαστε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό Κράτος, αλλά στην πράξη ο συντηρητισμός συνεχίζει να μας «τσιγκλάει».

Κάπως έτσι τσιγκλήθηκε ο κ. Πετσάλνικος, εκπροσωπώντας και ολόκληρο το σώμα των Ελλήνων βουλευτών, με αυτό το εξώφυλλο γερμανικού περιοδικού:


Συνηθισμένος στη μέση νεοελληνική αντίληψη, αντί να προβάλει κάποιο επιχείρημα εναντίον αυτής της δημοσίευσης (εφόσον είχε), αποφάσισε απλά να θιχτεί και να μιλήσει για κάτι τελείως άσχετο, όπως οι αποζημιώσεις της Γερμανίας από τον πόλεμο, οι προμήθειες της Ελλάδας με γερμανικό στρατιωτικό υλικό, κλπ. Εξέφρασε δηλαδή τη διαμαρτυρία του στη γερμανική κυβέρνηση για εθνικά θέματα και όχι στον εξ’ αρχής υπεύθυνο· δηλαδή το καθεαυτό περιοδικό. Σκεφτείτε τώρα εγώ να αναρτούσα μία φωτογραφία με τη βασίλισσα της Αγγλίας να κάνει κωλοδάχτυλο, και η βρετανική βουλή να έκανε διάβημα διαμαρτυρίας στην ελληνική κυβέρνηση, περιλαμβάνοντας και τη δυσφορία της για το μονοπώλιο της Ελλάδας στα πνευματικά δικαιώματα της ονομασίας της φέτας. Λογικότατο.

Ο κ. Πετσάλνικος πρόσθεσε επίσης και κάτι πράγματα περί προσβολής της ιστορίας, των ιερών συμβόλων του ελληνισμού κλπ. Συγκεκριμένα δήλωσε:

«Κάθε λαός σε κάθε χώρα έχει και ορισμένα σύμβολα που έχουν μια κάποια ιερότητα. Για εμάς τους Έλληνες αυτά τα σύμβολα έχουν να κάνουν με την ίδια την ιστορία μας. Η χρησιμοποίηση με τέτοιο κακόγουστο, χυδαίο και αμόρφωτο τρόπο, προκαλεί και δικαιολογημένα εκνευρίζει.»

Εξαιρετικος αυτοσαρκασμός! Διότι ο κ. Πετσάλνικος, και η Βουλή των Ελλήνων που εκπροσωπεί, μάλλον θεωρούν ότι ένα αρχαίο κωλοδάχτυλο είναι πιο προσβλητικό από ένα σωρό άλλα νεοελληνικά κωλοδάχτυλα. Προφανώς, η Βουλή των Ελλήνων δεν έχει πρόβλημα «ιερότητας» με τη χαβούζα που έχει περικυκλώσει τον Παρθενώνα και ονομάζεται σύγχρονη Αθήνα. Ούτε έχει πρόβλημα με τους εγκαταλελειμμένους αρχαιολογικούς χώρους, ή τους εξαθλιωμένους ανθρώπους, τους άστεγους και τους χρήστες ναρκωτικών στην αυλή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Επίσης, η Βουλή των Ελλήνων φαίνεται πως δεν γνωρίζει ότι και η ίδια αποτελεί βασικό θεσμό του δημοκρατικού πολιτεύματος, αυτού πού τόσο περίτρανα διαλαλούμε ότι διαδώσαμε στον κόσμο, διαφορετικά δεν θα διέβαλε το πολίτευμα με νόμους όπως η βουλευτική ασυλία, ούτε θα προσέβαλε τις αρχές της ισότητας, της ισονομίας και της αξιοκρατίας, ταΐζοντας κάτι χιλιάδες χαραμοφάηδες υπάλληλους στις αυλές της με 16 μισθούς.

Εν τέλει, ας μη μιλήσουμε για σεβασμό στην ιερότητα των συμβόλων της ιστορίας μας, γιατί τόσο το επίπεδο της εθνικής παιδείας, όσο και το cheek-to-cheek που χορεύει το Κράτος με τον μεγαλύτερο εχθρό αυτών των συμβόλων, την εκκλησία, συνεχώς αποδεικνύουν το αντίθετο.

Όμως, πού να πάει το μυαλό του κ. Πετσάλνικου σε τέτοια ζητήματα, όταν νομίζουμε ότι επειδή ο Παρθενώνας (έχει την ατυχία να) δεσπόζει στο κέντρο της σύγχρονης Αθήνας, μπορούμε να βγάζουμε γλώσσα και να μιλάμε για Δημοκρατία και όλα τα ιδεώδη που εξέφραζε κάποτε αυτό το μνημείο, ενώ στην πράξη δεν έχουμε την παραμικρή σχέση με τη δημοκρατία, την αισθητική, το μέτρο, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες. Η ειρωνεία της υπόθεσης μάλιστα, είναι το γεγονός ότι χωρίς τη Γερμανία του 19ου αιώνα, ενδεχομένως οι Έλληνες των τελευταίων δύο αιώνων να μην είχαν και ιδιαίτερη επαφή με την αρχαία Ελλάδα, και πολύ πιθανώς ακόμα να βόσκαγαν τα πρόβατά τους κάτω από την Ακρόπολη.


Ο ώριμος και υπεύθυνος άνθρωπος θα δει την κριτική ως μία ευκαιρία για να βελτιώσει τον εαυτό του. Ο ανώριμος και ανόητος, θα την εκλάβει ως πρόκληση για να γκρινιάξει και να πουλήσει εξυπνάδα. Φυσικά, το ίδιο ισχύει και σε επίπεδο λαού.

Ένας βιολιστής στο Μετρό

Ένας άντρας μπήκε στο σταθμό μετρό L’Enfant Plaza της Washington DC και άρχισε να παίζει βιολί. Ήταν ένα ψυχρό πρωινό του Ιανουαρίου. Έπαιξε έξι κομμάτια Bach για περίπου 45 λεπτά. Καθώς ήταν ώρα αιχμής, υπολόγιζε ότι χιλιάδες άνθρωποι θα περνούσαν από μπροστά του κατά τη διάρκεια της «συναυλίας».

Μετά από τα πρώτα τρία λεπτά, ένας μεσήλικας πρόσεξε ότι υπήρχε ένας μουσικός στο σταθμό που έπαιζε βιολί. Επιβράδυνε για λίγο το βήμα του, σταμάτησε για λίγα δευτερόλεπτα και μετά επιτάχυνε πάλι για τη δουλειά του.

Ένα λεπτό αργότερα, ο βιολιστής έλαβε το πρώτο του δολάριο, καθώς μία κυρία έριξε τα χρήματα μπροστά του χωρίς να σταματήσει το περπάτημα.

Λίγα λεπτά αργότερα, κάποιος ακούμπησε για λίγο στον τοίχο για να ακούσει πιο προσεκτικά, αλλά σε λίγο κοίταξε το ρολόι του και συνέχισε να περπατάει. Προφανώς είχε αργήσει για τη δουλειά του.

Ο μόνος που έδωσε τη μεγαλύτερη σημασία ήταν ένα 3-χρονο παιδί. Η μητέρα του έκανε νόημα για να συνεχίσουν, αλλά το παιδί είχε σταματήσει μπροστά από το βιολιστή και παρακολουθούσε προσεκτικά. Τελικά η μητέρα τράβηξε το παιδί και αυτό έφυγε, γυρνώντας πίσω συνεχώς το κεφάλι του.

Κατά τη διάρκεια των 45 λεπτών που έπαιζε ο μουσικός, μόνο έξι άτομα σταμάτησαν και άκουσαν για λίγο. Περίπου είκοσι άτομα έδωσαν βιαστικά λεφτά, καθώς συνέχισαν να περπατάνε. Όταν ο μουσικός σταμάτησε, και η σιωπή έπεσε στο σταθμό, κανείς δεν το παρατήρησε. Κανείς δεν χειροκρότησε και προφανώς κανείς δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία.

Κανείς δεν το ήξερε, ότι ο βιολιστής ήταν ο Joshua Bell, ένας από τους καλύτερους μουσικούς του κόσμου. Έπαιζε έξι από τα πιο δύσκολα και έντονα κομμάτια με ένα χειροποίητο βιολί Antonio Stradivari του 1713, αξίας $3,5 εκατομυρίων.

Δύο μέρες πριν την «παράστασή» του στο μετρό, ο Joshua Bell είχε κάνει sold-out σε ένα θέατρο της Βοστόνης όπου η μέση τιμή εισιτηρίου ήταν $100.

Το όλο εγχείρημα της παράστασης στο μετρό, διοργανώθηκε από την εφημερίδα «Washington Post» στα πλαίσια ενός κοινωνικού πειράματος σχετικά με την αντίληψη, τα γούστα και τις προτεραιότητες των ανθρώπων, πριν από περίπου δύο χρόνια.

Το τελικό συμπέρασμα: Ο κόσμος προτίθεται να ξοδέψει πολλά περισσότερα χρήματα, εφόσον δίνει αξία στον τόπο και χρόνο ενός γεγονότος, ενώ δεν δίνει καθόλου προσοχή στo ίδιο γεγονός εφόσον αυτό συμβαίνει σε «ακατάλληλα» μέρη ή ώρες, σύμφωνα με τα γούστα του κόσμου. Κοινώς, η υπεραξία ενός προϊόντος ή μίας υπηρεσίας, δεν εξαρτώνται μόνο από αυτόν που τα πουλάει. Επίσης η αντίληψη που έχουμε για τα πράγματα, καθορίζεται κυρίως από εμάς τους ίδιους και όχι την αντικειμενική τους υπόσταση. Περισσότερα για το συμβάν, μαζί με σχετικά βίντεο, στο άρθρο της Washington Post.

Οικονομολογία και αρλουμπολογία

Χαζεύοντας την οικονομική κρίση στις ΗΠΑ και την απεικόνιση αυτής σε διάφορα τηλεοπτικά κανάλια, blogs και τους σχετικούς διαλόγους, κατέληξα στα εξής συμπεράσματα:

Α) Όλοι είναι άπταιστοι οικονομολόγοι που θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον από 2-3 διδακτορικά έκαστος.

Β) Όλοι γνωρίζουν τι πήγε στραβά και πως η κρίση θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. (Δυστυχώς δεν είχαν στείλει έγκαιρα τα βιογραφικά τους στην αμερικάνικη Κυβέρνηση).

Γ) Οι μισοί κατηγορούνται ως ρομαντικοί κομμουνιστές.

Δ) Οι άλλοι μισοί κατηγορούνται ως άπληστοι καπιταλιστές.

Ε) Όσοι δηλώνουν Σοσιαλιστές, θεωρούν ότι η πρόσφατη κρίση ήταν απόδειξη της κατάρρευσης του Υπαρκτού Καπιταλισμού (δικός μου ο όρος).

ΣΤ) Όλοι συγκρίνουν την κρατική παρέμβαση στις ΗΠΑ με πιθανή αντίστοιχη στην Ελλάδα και γενικώς τα οικονομικά και διαχειριστικά μεγέθη των δύο χωρών ως ισότιμα.

Ζ) Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που δηλώνουν αντι-καπιταλιστές ενώ γεύονται τους καρπούς του καπιταλισμού.

Και η λίστα συνεχίζει, αλλά αν τη συνεχίσω, κινδυνεύει να γεμίσει με μη αλληλένδετα στοιχεία. Ήδη άλλωστε έχει μερικά, τα οποία εμένα βέβαια με ανησυχούν, αλλά για την πλειοψηφία φαίνεται ότι είναι φυσιολογικά.

Με ανησυχεί για παράδειγμα με πόση ευκολία ο κάθε Οποιοσνάνε μπορεί να κρίνει την επιτυχία ή μη του σχεδίου Paulson. Με ανησυχεί επίσης πως εν έτει 2008 μπορεί να υπάρχουν νεολαίοι που αναμασάνε ότι διαβάζουν σε διάφορες κωλοφυλλάδες. Κομμουνισμός εναντίον Καπιταλισμού σου λέει. Δηλαδή αχλάδι εναντίον φλοκάτης. Τόσο σχετικά. Ή αν η απληστία είναι βιολογικό ή πολιτισμικό χαρακτηριστικό. Κοινώς, ενώ σχολιάζουμε μία οικονομική κρίση - ένα πρόβλημα, μεταφέρει ο καθένας τις απόψεις του στο τραπέζι, άλλα πάντα οχυρωμένος πίσω από την Δεξιά ή Αριστερή γραμμή που του «επιβάλλουν» οι πολιτικές του πεποιθήσεις.

Τόσο δύσκολο είναι πια να μιλάμε με λογική και όχι με δογματισμούς; Πόσο μάλλον όταν οι διάλογοι γίνονται κατά κανόνα από τη νέα γενιά που την αφορούν και άμεσα τέτοια θέματα. Αφήστε τους οικονομολόγους να αναλύσουν και να πράξουν και εμείς ας γίνουμε πιο ώριμοι και συνειδητοποιημένοι καταναλωτές.

Επίσης, τόσο εύκολο είναι για τα κόμματα του Κοινοβουλίου να πετάνε τόσες πολλές λαϊκίστικες χαζομάρες μέσα σε μία μέρα; Η ΝΔ λέει ξαφνικά θα βοηθήσει τους οικονομικά ασθενέστερους (το είδαμε με το πρόσφατο φορολογικό πακέτο), λες και οι οικονομικά ασθενέστεροι περίμεναν τα φώτα της δημοσιότητας να πέσουν πάνω στην οικονομική κρίση των ΗΠΑ για να ληφθούν μέτρα υπέρ τους. Από την άλλη, η αντιπολίτευση αμέσως να βγει στην αντεπίθεση. Μη χάσει. Το δίδυμο ΠΑΣΟΚ / ΣΥΡΙΖΑ μιλάει για το απαράδεκτο πακέτο που καλούνται να πληρώσουν οι Αμερικάνοι φορολογούμενοι, σε αντίθεση βέβαια με όσα λένε για τους Έλληνες φορολογούμενους οι οποίοι προφανώς τους αξίζει να πληρώνουν ζημιογόνες ΔΕΚΟ και Ολυμπιακ... εεε άλλους Δημόσιους Οργανισμούς. Το ΚΚΕ και το ΛΑΟΣ σταθερά και αμετάβλητα βρίσκονται στην 14η διάσταση κάποιων υπερχορδών που αφανίστηκαν κάτι εκατομμυριοστά του δευτερολέπτου μετά το Big Bang.

Και επειδή πολύ κρίνω τους άλλους, ας κρίνω κι εμένα. Δηλώνω λοιπόν παντελώς άσχετος από οικονομικά. Δεν έχω ιδέα για τα λογιστικά και μαθηματικά μοντέλα που προσομοιώνουν μία αγορά και ούτε με ενδιαφέρει να τα μελετήσω. Το μόνο που ξέρω, όσον αφορά την παρούσα οικονομική κρίση, είναι ότι το όλο πανηγύρι ξεκίνησε με την κατάρρευση δύο βασικών παικτών της αγοράς ενυπόθηκων δανείων, της Fannie Mae (FNAM) και της Freddie Mac, οι οποίες είναι γνωστές από διάφορα σκάνδαλα που βγήκαν στη δημοσιότητα το 2003, μετά από «τονωτικές» κρατικές «ενέσεις». Αυτό όσον αφορά το ιστορικό κομμάτι το οποίο διδάσκει πολλά σε όσους έχουν ανοιχτά μάτια, αυτιά και μυαλά.

Από εκεί και πέρα, ξέρω ότι οι τράπεζες είναι άκρως ανταγωνιστικές επιχειρήσεις χωρίς ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι σε θέματα κοινωνικής αλληλεγγύης ή φιλόπτωχους ρόλους. Από μικρό παιδάκι ξέρω ότι όταν κάποιος μου δίνει στο χέρι μία σοκολάτα και μου λέει ότι στην ουσία κοστίζει δύο σοκολάτες, απλά δεν θα δεχτώ. Πόσο μάλλον όταν με κυνηγάει για να μου δώσει τη σοκολάτα με το ζόρι. και με ένα χαμόγελο στο πρόσωπο. Τέλος ξέρω ότι επειδή ακριβώς είμαι άσχετος από οικονομικά, την επικαιρότητα και τις τάσεις των παγκοσμίων Αγορών, τις διακυμάνσεις του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος και την χαοτική φύση αυτών, προτιμώ να μην παίρνω μέρος στο όλο πανηγύρι. Οπότε, μετοχές, προνομιακές καταθέσεις και διαφόρων ειδών δάνεια (πόσο μάλλον subprime δάνεια) με αφήνουν παντελώς αδιάφορο κι ας μην μοστράρω την καινούργια μου BMW σαν το γείτονα.